Category: Tberfil

Kif firduna lill-Beltin!

Is-sitwazzjoni fil-Belt Valletta hija inkwetanti ħafna. Minn naħa, nosservaw gvern li hu ffissat fuq ir-retorika tar-“riġenerazzjoni tal-Belt Valletta,” filwaqt li min-naħa l-oħra, b’mod sfaċċat qed nassistu għal komunità li bi pressjoni sottili sfat iddiżintegrata.

Lura fl-2012, ħafna minna konna mimlija eċċitament meta l-Belt Valletta ntgħażlet mill-Kummissjoni Ewropea, flimkien ma’ Leeuwarden fl-Olanda, biex tkun il-Kapitali Ewropea tal-Kultura għall-2018. Jien ukoll kont entużjast u għamilt kull sforz biex ningħaqad mal-Fondazzjoni Valletta 2018 biex nikkontribwixxi għat-tiġdid tal-belt għażiża tiegħi. Sfortunatament, aktar tard skoprejna li l-mexxejja wara din il-mewġa ta’ “progress” ma kellhomx ħsieb ġenwin għall-benessri tar-residenti tal-Kapitali.

Minflok, il-Gvern Malti, immexxi minn Partit Laburista li aktar tard kien espost b’ħafna stejjer ta’ korruzzjoni iddettati mill-ġenn tal-profitt monetarju, iffoka biss fuq l-aspetti ekonomiċi ta’ din l-inizjattiva kruċjali, u injora l-impatti soċjali u kulturali sinifikanti, minkejja li dawn kienu dokumentati u enfasizzati sew mit-tim tar- riċerka fl-istess Fondazzjoni Valletta 2018. Filwaqt li l-Gvern ħabbar “impatt ekonomiku totali ta’ aktar minn €325M, investiment totali ġġenerat ta’ €678M fl-ekonomija Maltija, u żieda reġistrata ta’ 2.23% fil-PGD tal-2018,” il-komunità tal-Belt Valletta ffaċċjat ġentrifikazzjoni severa, li rriżultat fl-ispostament ta’ ħafna residenti u rajna tnaqqis evidenti sa ma spiċċajna bi ftit eluf.

Għalkemm ċerti aspetti estetiċi tal-Belt Valletta ġew restawrati għas-sbuħija ta’ qabel, l-element uman ġie traskurat, u dan wassal biex ħafna jitilqu, jaqtgħu r-rabtiet tagħhom u jrabbu apatija estrema lejn il-Belt għażiża. Għaddew għaxar snin, u l-ispirtu u r-ruħ tal-Belt Valletta issa jinstabu fuq it-tarf tal-kollass, bi ftit reżistenza, anke mill-mexxejja kreattivi, atletiċi jew politiċi tagħha. Is-sitwazzjoni tiggrava ruħha hekk kif kulma jmur aktar spazji tal-Beltin qegħdin jiġu mgħoddija lill-privat mingħajr ebda konsultazzjoni diretta mal-komunità u mingħajr ebda studju validu li jara x’impatt ser ikollha l-komunità fuq il-wirt kulturali tagħha.

Kull membru ġenwin tal-komunità tal-Belt Valletta għandu jirrifletti u jagħraf li jekk inkomplu niddependu fuq il-gvern u r-rappreżentanti tiegħu, l-influwenza tagħna tibqa’ suxxettibbli għal pressjonijiet esterni. Il-mexxejja tagħna kkultivaw kultura fejn meta tiddividi lill-komunità tkun tista’ tiddominaha

Il-vuċi tagħna li xi darba kienet indipendenti u r-reputazzjoni Beltija illum jinsabu kompromessi. Hekk ukoll il-belt tagħna. Jien għajjejt bir-retorika diviżiva li tpoġġi lil PL kontra PN, San Pawl kontra San Duminku, residenti kontra negozji, kunsillier lokali kontra ieħor, eċċ. Xbajt minn dawk il-Beltin laqa li joqogħdu lura milli jikkritikaw lill-gvern għax ipprovdilhom impjieg. Hemm bżonn aktar provi dwar kif ġejna manipulati f’dawn il-fazzjonijiet u tilwim bla sens?

Wasal iż-żmien li ningħaqdu u nżommu l-valuri mgħoddija lilna mill-antenati tagħna matul is-snin. Ejja ngħollu leħinna kollettivament u nibqgħu ulied leali u veri tal-Belt Valletta. Jekk għadna Champions!


Dispersing the Valletta community

The situation in Valletta is deeply troubling. On one hand, we observe a government that is fixated on what it believes is the “regeneration of Valletta,” while on the other hand, we witness a community that has been subtly pressured to disintegrate.

Back in 2012, many of us were filled with excitement when Valletta was chosen by the European Commission, along with Leeuwarden in the Netherlands, to be the European Capital of Culture for 2018. I, too, was enthusiastic and made every effort to join the Valletta 2018 Foundation to contribute to the renewal of my beloved city. Unfortunately, we later discovered that the leaders behind this revitalization lacked genuine concern for the well-being of the city’s residents.

Instead, the Maltese Government, led by the Labour Party, which was later exposed as corrupt and driven by profit, focused solely on the economic aspects of this crucial initiative, ignoring the significant social and cultural impacts, despite these being well-documented and highlighted by the research team at the Valletta 2018 Foundation. While the government touted “a total economic impact of over €325M, a total generated investment of €678M in the Maltese economy, and a registered increase of 2.23% in 2018 GDP,” the Valletta community faced severe gentrification, resulting in the displacement of many residents, reducing their numbers to just a few thousand.

Although certain aspects of the city’s appearance were restored to their former beauty, the human element was neglected, causing many to leave and sever their ties with their hometown. A decade has passed, and the core spirit of the city now teeters on the edge of collapse, with little resistance, even from its creative, athletic, or political leaders. The situation deteriorates even further as an increasing number of community spaces are being transferred to private entities, with no direct consultation involving the community and no proper study conducted to assess its potential impact on the cultural heritage of the community.

Every genuine member of the Valletta community should reflect and acknowledge that if we continue to depend on the government and its representatives, our influence will remain susceptible to external pressures. Our leaders have cultivated a culture of division and domination, promoting divisiveness within our community.

Our once-independent voice and our formerly esteemed spirit have now been compromised, as has our city. I am weary of the divisive rhetoric that pits PL against PN, St. Paul against St. Dominic, residents against businesses, one local councilor against another, and so forth. I have had my fill of those who refrain from criticizing the government because it has provided them with public employment. Isn’t it clear that we have been manipulated into these meaningless factions and pointless disputes?

It is time for us to unite and uphold the values passed down to us by our ancestors throughout the years. Let us collectively raise our voices and remain loyal and true children of Valletta. If we’re still champions of our own destiny.

Opportunità mitlufa. Rebħa falza.

*scroll down for english version

Aħna poplu beżżiegħ. Ibda minni. Aħna poplu li sakemm nilbsu flokk b’wiċċ ta’ vittma fuqu, nixgħelu xemgħa u nċapċpu lil xi qarrej ta’ poeżija, ser issibna hemm, qalb il-folla. Apparti ċapċipa wara oħra lil omm li tippriedka “il-kulur tal-imħabba”, ma ssib fina l-ebda inizjattiva sabiex nesprimu l-weġgħat u r-rabja. Għajb għalina jekk nippruvaw nesternalizzaw l-għadab tagħna quddiem il-ħażen intrinsiku.

Ilbieraħ inġbarna quddiem Kastilja f’ammonti sostanzjali tant li tar-ristoranti qed jittamaw għal aktar velji fil-Kapitali. B’sens qawwi ta’ sottomissjoni, stennejna li jitfaċċa xi forma ta’ mexxej li m’għandniex. Mexxej li permezz ta’ mikrofnu inkunu nistgħu nisimgħuh u nċapċpulu. Min ser ikun? Tgħid Jon, tgħid Conrad, tgħid Isabelle, xi influencer? Le. Peppi. Ċapċapnilu u kif lil Peppi; sakemm ma bediex jirringrazzja lill-Prim Ministru u l-kabinett talli “semgħu l-għajta tal-poplu”.

X’poplu dan! F’ġieh il-biżgħa li ngħidu l-verità aħna kapaċi nirringrazzjaw anki lil min qed jirredikola lill-Maltin u s-sistemi governattivi tagħna. Għedna grazzi lill-Prim Ministru li b’xi don divin, illejla għoġbu jbiddel deċiżjoni ta’ dik li fil-Kulleġġ dejjem tarfuhielna bħala “l-għola istituzzjoni ta’ Malta”, mingħajr ma ttieħed vot ieħor. Dak li ftit tal-jiem ilu ġie jaqa’ u jqum mill-karba tal-omm, l-appelli tal-oppożizzjoni u l-għajta tiktokjata tal-poplu, illum ġie preżentat lill-istess poplu bħala eroj; dak li reġġa’ il-vapur lura; jew dak li ġabilna rebħa.

Kif kont irreferejt tajjeb lura fl-2013 fit-teżi tiegħi dwar l-attiviżmu, il-midja soċjali u l-arti, din tal-llum ma hix rebħa tal-poplu imma parti minn pjan tal-Gvern marid:

Il-punt tiegħi huwa biss li rridu noqogħdu attenti ħafna biex ma naċċettawx rebħiet foloz. Jekk il-Prim Ministru tiegħek jitlaq għada ma jfissirx li mmorru d-dar u hija t-tmiem tal-ġlieda, li għal ħafna attivisti Eġizzjani jew nies preżenti fil-protesti, kienet tfisser dan, għal ħafna minnhom.
Kwalunkwe bidla li toħroġ issa minn din il-protesta, bħalma jwarrab il-Prim Ministru, hija ppjanata. Se jkollhom pjan. Mhux biss se jwarrab u se jkun hemm rebħa. Ikun hemm pjan biex jittieħed il-poter lura jew se jkun hemm pjan biex xi ħadd ieħor jieħu l-poter. … taġixxi bħas-salvatur tal-poplu u mbagħad ladarba kulħadd imur id-dar u ma jkollokx din il-forza ta’ miljuni fit-toroq tat-Turkija u kulhadd imur id-dar allura l-armata tibda ddur għan-nies wieħed wieħed u waħda waħda.

Eleftheriou, M. (Producer) (2013a). Solidarity Message to Turkish Activists: Experience and Warnings from the Egyptian Revolution [Web]. Retrieved April 24, 2014, from http://youtu.be/IEUape6QcU4

Naqbel mal-idea tal-guru Indjan Sri Nisargadatta Maharaj li tispjega kif ġaladarba inti tkun irrabjat jew bl-uġigħ, ikun xieraq tissepara ruħek mir-rabja u l-uġigħ u tarahom minn barra. L-esternalizzazzjoni hija l-ewwel pass għal-liberazzjoni. Nemmen li anki r-rabja bħall-ubbidjenza hija emozzjoni li għandha skop u li mhux neċessarjament hija ħażina jekk użata f’għarfien wiesgħa ta’ esternalizzazzjoni. Għaldaqstant ma naċċettax li quddiem sitwazzjoni tant traġika f’pajjiżna l-poplu jibqa’ ma jesternalizzax l-għadab kollettiv. U wisq nibża li l-attitudni kajmana hija appuntu dik li ser tibqa’ twitti t-triq sabiex il-mexxejja ta’ pajjiżna jibqgħu jiffangaw u jkissru dak li missirijietna tant stinkaw għalih filwaqt li b’dgħajsa lussuża jerħulha lejn xi villa fi Sqallija. L-għadab mhux vjolenza. L-għadab ma jeskludix l-imħabba. L-għadab huwa emozzjoni frott l-imħabba.

Għaldaqstant tal-bieraħ inħossha okkazjoni mitlufa. Okkazjoni fejn seta’ ingħata messaġġ qawwi sabiex jintwera l-għadab tal-poplu. Dan speċjalment wara li f’tebqa t’għajn, ftit minuti qabel ma il-poplu nġabar fuq Kastilja, il-Prim Ministru ħa deċiżjoni waħdu u waqqa’ għaż-żufjett lill-kollegi tiegħu. Dawn, siekta aktar minn muti, aċċettaw mhux biss li ġimgħa ilu jivvutaw kif kien iddettat lilhom, iżda saħansitra li llum dak il-vot jiġi mxejjen. Għaddew iktar minn 10 snin mid-diskors storiku ta’ Franco Debono li vvota kontra l-Gvern li tiegħu kien jagħmel parti – imma ma tgħallimna xejn. Illum li Debono m’għadux voċiferu dwar kif il-poplu għadu jiżżeffen fin-nofs, dwar il-fjaski u dwar l-iskandli, jekk dan mhux ċirklu, għiduli ċirklu x’ikun.

Le, m’inix kburi b’dan il-poplu beżżiegħ li jaċċetta kull żeblieh tiegħu, ta’ uliedu u tal-identità tiegħu. Sa mn’alla l-velja ntemmet bl-Innu Malti li fih tlabna lill-Alla jagħti d-dehen lill-ħakkiem u s-saħħa lill-ħaddiem. Ħasra biss li Jean Paul Sofia laħaq ħalliena u l-ħakkiem għadu jferfer denbu b’lista ta’ inkjesti pendenti taħt l-imħadda. Wara kollox, kif qalli perit fil-pjazza: “Nassigurak li ħadd mhu ser ilaqqat 30 minuta ħabs”.


A Missed Opportunity. A false victory.

In our society, fear has become deeply ingrained within us, stifling our ability to express our grievances and anger. We find solace in passive actions like wearing shirts adorned with victims’ faces, lighting candles, and applauding poem readings, but lack the initiative to confront our hurts and voice our discontent. This fear of externalizing our anger in the face of innate evil holds us back, paving the way for our leaders to continue their destructive ways.

Yesterday, we gathered in numbers in front of Castile, a significant show of solidarity that Valletta businesses hoped to see replicated in the future. With submissive looks we waited for a leader who could articulate our concerns. Would it be Jon, Conrad, Isabelle, or even an influencer, to take charge? It was Peppi who emerged, commanding our applause until he thanked the Prime Minister and the cabinet for supposedly “listening to the cry of the people.”

What a peculiar people we are! Driven by fear, we find ourselves thanking even those who mock the Maltese and our governmental systems. We express gratitude to the Prime Minister who, as if by some divine intervention, changed the decision of the “highest institution in Malta,” without requiring another vote. This is the same Prime Minister who, just a few days ago, belittled the wrath of the mother, the appeals of the opposition, and the persistent outcry of the people. Yet, last evening, we were almost expected to think of him as a hero, as if he single-handedly steered the ship back on course and brought us a victory.

Drawing from my 2013 thesis on activism, social media, and art, I firmly believe that today’s events do not constitute a victory for the people. Instead, they appear to be intricately woven into a sick Government plan.

My point is only that we have to be very careful to not accept false victories.  If your Prime Minister steps down tomorrow it doesn’t mean that we go home and it’s the end of the fight, which for many Egyptian activists or people present in the protests, it meant this, for many of them. Any change that comes now out of this protest, like the Prime Minister stepping down, is planned.  They will have a plan.  He’s not just going to step down and there’s going to be victory.  There’s going to be a plan to take the power back or there going to be a plan for somebody else to take the power.  … acting like the saviour of the people and then once everybody goes home and you don’t have this force of being millions in the street and everybody goes home then the army will start picking at people one by one.

Eleftheriou, M. (Producer) (2013a). Solidarity Message to Turkish Activists: Experience and Warnings from the Egyptian Revolution [Web]. Retrieved April 24, 2014, from http://youtu.be/IEUape6QcU4

In such tragic circumstances, we cannot overlook the fact that last night’s flow of events were not a genuine victory for the people but rather a part of a calculated plan by the government.

I echo the sentiments of Indian guru Sri Nisargadatta Maharaj, who advocates for separating oneself from anger and pain to achieve liberation. However, we must recognize that anger, like obedience, serves a purpose and can be channeled constructively when externalized. Yet, our collective anger remains unexpressed, allowing our leaders to continue their destructive path, undermining the ideals our forefathers fought for, while they find their refuge and tan in Sicily or whereabouts. Anger, when rooted in love, is not synonymous with violence; it does not contradict love but arises from it.

Last night’s gathering was intended as a platform to express the people’s anger, but I think that it unfortunately turned into a missed opportunity. Just before the event, the Prime Minister made an independent decision, causing embarrassment among his parliamentary colleagues. They chose to remain silent, not only accepting the dictates of their votes from a week ago but also the sudden shift in voting direction today. It seems we haven’t learned from past experiences, exemplified by Franco Debono’s now historic 2013 budget speech, where he opposed the government despite being a part of it. Unlike then, Debono remains silent about the ongoing circus where the people continue to dance amidst fiascos and scandals. If this isn’t a true depiction of a circus, then I wonder what else could fit the bill?

Our fearful society’s acceptance of mediocrity and disregard for the well-being of future generations has left me devoid of any pride. The vigil concluded with a seemingly sarcastic Maltese Hymn, where we appealed to God for wisdom for our leaders and strength for the workers. Despite the unfortunate passing of worker Jean Paul Sofia, our leaders continue to evade accountability and inquiries, with an ever-expanding list of pending investigations tucked under their pillow. In the crowd, an architect captured the prevailing disillusionment with his words, “I assure you that no one will spend 30 minutes in prison.”

An island of love

Hemm tfal u tfal. F’ġieh l-ugwaljanza. Hemm tfal li missierhom jorganiżżalhom festin mal-parteċipanti ta’ Love Island Malta u hemm tfal li jiġu miċħuda inkjesta pubblika sabiex jiġu identifikati dawk li qatluhom. X’pajjiż tan-nejk qed ngħixu fih!

Illum dan il-Gvern wera li laħaq qiegħ ġdid. Qiegħ li mhux biss wasslu jitlef kull valur politiku u uman iżda talli wasslu jiċċirkonda ruħu b’poplu ġaħan li għal raġunijiet frivoli jibqa’ jċapċaplu u jħallih jemmen li kollox huwa sew.

B’dispjaċir kbir rajt il-filmati tal-familjari ta’ Jean Paul Sofia jesprimu r-rabja tagħhom fil-binja tal-Parlament u jindirizzaw lil Prim Ministru u lid-dixxipli tiegħu. Ammirajt il-mod kif ikkontrollaw l-emozzjonijiet tagħhom u żammew sod sabiex ma waqgħux fin-nassa ħelwa tal-vjolenza. Wasal iż-żmien li l-poplu jinżel fit-toroq u juri l-għadab tiegħu. Nemmen li qorob iż-żmien tar-rivoluzzjoni. U r-rivoluzzjoni ma ssirx b’sempliċi bidla fil-partit fil-Gvern iżda billi tneħħi l-għamad minn quddiem għajnejn il-poplu xurban li lanqas jaf ‘l fejn hu sejjer. Poplu ġaħan li kulma jmur qed iħaffer il-qabar tiegħu. Dan kollu f’ġieh il-progress, l-identità Ewropea u s-soċjaliżmu marid li jemmen li l-ġid jinstab fil-flus.

Jeħtieġ li kull min għandu xi forma ta’ setgħa jibda jagħti sinjali ċari lil dan il-Gvern. Jeħtieġ li l-Kap tal-Oppożizzjoni jieqaf jindirizza diskors artab qisu ċikkulata fix-xemx. Jeħtieġ li jsiru boycots, jitħassru attivitajiet tal-massa u avvenimenti ta’ skala internazzjonali. Jeħtieġ li l-poplu jfakkar lil dawn il-mexxejja kif għandu jitmexxa pajjiż. Hawn insejjaħ lill-organizzaturi tal-EuroPride Valletta 2023 bħala eżempju, nies li żgur huma sensittivi għal dawn l-inġustizzji, sabiex ma jħallux lil dan l-istess Gvern jużahom. Ma jħalluħx ikompli jippreżenta ruħu bħala paladin tad-drittijiet ċivili, u b’hekk jagħtu sinjali qawwi b’turija ta’ rispett lejn Jean Paul Sofia u familtu.

Kull min huwa ta’ rieda tajba għandu jieħu pożizzjoni ċara kontra din l-attitudni tal-Gvern. B’kull mod, f’kull forma, ejja ngħollu leħinna. Jekk le, jekk hemm xi “imma”… ma ġara xejn. Ejjew nibqgħu ngħerqu f’dan il-baħar ta’ żibel. Sa ma jaħxu lil uliedna wkoll.


Ah, the stark contrasts of equality in our society! We have children fortunate enough to enjoy parties with Love Island Malta participants, while others are left without a public inquiry to bring justice to their untimely demise. Truly, a testament to the pitiful state of our nation.

Today, the Government has hit a new low. It is regrettable that the members of government have not only lost all political and human values but have also surrounded themselves with sycophants who mindlessly and for some frivilous priviledge, applaud them, giving them the illusion that everything is fine.

I was deeply saddened to watch the videos of Jean Paul Sofia’s relatives expressing their anger in the Parliament building, addressing the Prime Minister and his followers. I admired their ability to control their emotions and remain steadfast, avoiding the temptation of violence. The time has come for the people to rise up and express their frustration in the streets. I firmly believe that a revolution is imminent, but it should not be limited to a mere shift in political power. True revolution lies in freeing the disillusioned masses from their ignorant stupor, guiding them away from the self-destructive path they unwittingly tread. This is a collective awakening for a society driven by the pursuit of progress and European identity, tarnished by a distorted form of socialism that mistakenly equates wealth solely with monetary possessions.

Individuals in positions of power must send unequivocal signals to the Government. The Leader of the Opposition should refrain from delivering feeble speeches reminiscent of a melting chocolate bar. Boycotts, mass actions, and the cancellation of internationally significant events are necessary. The people must remind these leaders about the principles of good governance. I urge the organizers of EuroPride Valletta 2023, for example, individuals who are undoubtedly sensitive to these injustices, to not allow this Government to take milage from their socio-political celebration and take a strong stand and call for due respect for Jean Paul Sofia and his family.

It is imperative for individuals with good intentions to unequivocally oppose the Government’s stance. Let us unite and make our voices heard through any means possible. If, however, there are hesitations or objections, then so be it. We will tragically persist in sinking deeper into this wretched sea of filth until it’s our own children’s turn to inevitably fall victim to the consequences.

Xebbajtuna! U kif!

(Scroll down for the English version)


Darba waħda, waqt intervista smajt lil Silvio Schembri jgħid li “issa diffiċli nwaqqfu r-rota (ekonomika) milli tibqa’ ddur”.

F’żgħożiti kont inqisni patrijott. Fit-tletinijiet ma kellix għalxiex nibqa’. Illum nemmen li issa tard wisq. Nibqa’ nemmen li l-froġa saret bi pjan, kemm fl-ambjent u wisq aktar fil-kultura u l-identità tal-poplu. U l-pjan kien suċċess. Għalhekk nibqa’ ntenni li dal-pajjiż spiċċut.

Fl-2006 Walter Micallef permezz ta’ “Malta fottewha” kien avżana mhux li d-dannu kien għadu ġej iżda li d-dannu kien diġà sar. llum, sittax-il sena wara, għadna qed ninżlu fit-toroq taħt l-għajta kajmana ta’: “Bidla fl-ambjent u fl-ippjanar issa”, meta r-reġina naħla ilha tant snin tistinka, taħdem u tbejjet il-qirda.

Jien li għadni ma sirtx ċiniku, u għadni noħlom f’xi ġenna tal-art, nemmen li l-ballun tas-silġ issa ilhu snin jitgerbeb ma’ żaqq il-muntanja, tant li diffiċli jew saħansitra mpossibbli twaqqfu milli jkompli jirrombla, jiżżaqqaq u jfarrak dak li jsib quddiemu. Fl-aħħar deċenni ġejna misqija kultura li rawwmitna f’poplu ġaħan u ladarba għannaqna din il-kultura ta’ tkabbir tal-ekonomija u tal-but, l-uniku tama tagħna u ta’ uliedna hija li xi darba l-ballun jasal fuq medda ta’ art f’saqajn il-muntanja u jitfarrak bina taħtu.

Jekk hemm kunċett politiku innovattiv f’moħħi li bħalissa nsiblu skop, dan huwa kunċett li kulħadd ser jiddieħak bih jew jitnaffar minnu. Kunċett ta’ ridimensjoni li fih il-mexxejja ta’ dan il-pajjiż daqs naqra jibdew proċess ta’ riabilitazzjoni/ditossifikazzjoni u treġġih lura lejn kwalità ta’ ħajja li tixraq fuq gżira. Dan ikun jinvolvi pjan serju fejn l-ekonomija tiġi ridimensjonata għall-popolazzjoni li teknikament tixraq lil din il-blata. Il-poplu ridimensjonat ikun imħeġġeġ jerġa’ jabita fiċ-ċentri tal-bliet u l-irħula u jerġa’ jinvesti flusu fit-twaqqiegħ ta’ proprejtà żejda u tibdil ta’ spazji mibnija, f’art rurali li toffri kwalità ta’ prodott u ħajja. Proċess fejn nieqfu naraw kbir, nieqfu naħsbu li Malta hija Tokyo, nieqfu nibnu torrijiet tal-Babilonja.

Nifhem li dan huwa kunċett li ħafna lanqas biss jistgħu jomgħodu għax rashom mgħaddsa f’loki jinten mimli flus, karozzi jleqqu, żejżiet kbar tal-plastik, pixxini u kumplessi ta’ superjorità fuq min jażżarda jgħid mod ieħor. Issib ġaħan differenti li waqt li jkun imwaħħal fit-traffiku u jgerger li dam sagħtejn biex wasal mill-Marsa sa Raħal Ġdid, jargumenta li jekk treġġa’ l-ippjanar ta’ pajjiż lura lejn figuri iktar baxxi, tissogra li titlef il-ġid. Ħaħaj!

Il-bidla tista’ ssir biss b’azzjoni prattika tal-poplu fit-toroq, kif kultant ġara fl-istorja ta’ pajjiżna.

Dalgħodu, għal raġunijiet personali, ma nistax inkun ma dawk il-mijiet li bil-mod il-mod qed jindunaw, għalkemm tard, li xi ħaġa mhux qegħda sew. J’alla fi ftit xhur jirrealiżżaw li spiċċa ż-żmien li nitkarrbu għarkubbtejna lill-mexxejja sabiex dawn ibiddlu r-rotta. L-ebda politiku li jibbaża l-filosofija ta’ tmexxija fuq ekonomija li dejjem obbligata tespandi ma jista’ jinstiga “bidla fl-ambjent u fl-ippjanar”. Il-bidla tista’ ssir biss b’azzjoni prattika tal-poplu fit-toroq, kif kultant ġara fl-istorja ta’ pajjiżna.

Fil-11 t’April 2009 ktibt dwar l-aljenazzjoni tal-Maltin u kif din kellha ġġib kundanna fuqhom. Għaxar snin ilu, l-installazzjonijiet artistiċi tiegħi: “The Gingerbread Men” u “The Death of Malta” fil-Kavalier ta’ San Ġakbu, kienu tentattiv kajman sabiex nispjega kif Malta kienet diġà pajjiż tradut u maqtul u li s-sens ta’ attiviżmu f’Malta, għalkemm bżonnjuż, seta’ jsarraf f’suf quddiem tant tradimenti. Fl-2019, ftit xhur wara qtil ta’ ġurnalista, b'”Consumatum Est” ridt intenni li issa kollox huwa mitmum.

Grazzi lil dawk kollha li dalgħodu f’xi forma jew oħra ser jippruvaw ifehmu lil Silvio Schembri u sħabu, li xebbawna u li l-poplu qiegħed sa fl-aħħar jistenbaħ. Jekk tista’ kun hemm int ukoll. Noħlom iva, li xi darba l-poplu jinduna li jaqbillu jreġġa’ l-arloġġ lura.


During an interview, I once heard Silvio Schembri remark that it has become increasingly difficult to impede the continuous progress of the economy.

In my younger years, I identified myself as a patriot, but as I entered my thirties, I found myself devoid of reasons to maintain that stance. Presently, I firmly believe that it is too late for any meaningful change for my country. I hold the belief that our nation’s decline was deliberately orchestrated, encompassing not only the environment but mainly the culture and identity of our people. This calculated plan has succeeded, leading me to repeatedly assert that our country is beyond redemption.

In 2006, Walter Micallef’s “Malta fottewha” served as a warning, not of imminent damage, but rather that the harm had already been inflicted. Sixteen years later, we continue to march the streets, carrying a subdued lament for “Change in the environment and planning now,” while the orchestrator of destruction, like a queen bee, tirelessly works towards her destructive goals.

Despite these circumstances, I have not yet succumbed to cynicism, and I still hold onto the hope of an idyllic world. However, I am of the belief that a metaphorical snowball has been steadily gaining momentum within the depths of the mountain for many years. Its continuous rolling, sliding, and crushing of everything in its path has become exceedingly difficult, if not impossible, to impede. Over the past few decades, we have been fed a culture that has reduced us to mindless individuals. Once we embraced this culture of materialism and economic growth, our only hope, as well as that of our children, lies in the snowball eventually crumbling at the mountain’s base, taking us along with it.

If there is an innovative political concept currently occupying my mind, it is one that would likely be met with laughter or fear. It involves a concept of resizing, where the leaders of our small country initiate a process of rehabilitation and return it to a quality of life befitting an island. This would require a serious plan to resize the economy according to a population that suits our geographical constraints. The scaled-down population would be encouraged to reside in the city and village cores once again, while reinvesting their resources in the disposal of excess properties and replacing built environments with rural landscapes that offer a higher quality of life and produce. It is a process that requires us to abandon grandiosity, to stop perceiving Malta as Tokyo, and to cease constructing towers of Babylon.

I understand that this concept may be difficult for many to digest, as their minds are preoccupied with notions of wealth, luxurious cars, artificial enhancements, swimming pools, and a superiority complex that is imposed upon anyone who dares to think differently. A typical Maltese individual stuck in traffic, grumbling about a two-hour commute from Marsa to Paola, might argue that scaling down the economy could risk losing wealth. Oh, the horror!

This morning, for personal reasons, I will not be able to join the many individuals who are gradually awakening to the realization, albeit belatedly, that something is not right. Hopefully, in a few months’ time, they will come to realise that the era of pleading with leaders to alter their course is behind us. A politician who grounds their leadership principles in an ever-expanding economy cannot truly inspire “environmental and planning changes.” It is only through the practical actions of the people taking to the streets, as has occurred in our nation’s past, that genuine transformation can be achieved.

On April 11, 2009, I penned my thoughts in a poem about the estrangement of the Maltese people and how this should elicit condemnation. Ten years ago, I exhibited my artistic installations, “The Gingerbread Men” and “The Death of Malta,” at St James Cavalier, in an attempt to portray Malta as a betrayed and victimized creature. My intention was to communicate a clear message that, despite the importance of activism in Malta, it could ultimately yield little in the face of multiple betrayals. In 2019, a few months following the tragic murder of a journalist, my work “Consumatum Est” served as a reaffirmation that everything had reached its tragic end.

I express my gratitude to everyone who, will make an effort to convey to Silvio Schembri and his acquaintances, who have exhausted our patience, that the people are finally awakening. If feasible, I encourage you to participate in the protest this morning. I truly envision a future where individuals will come to understand the significance of contemplating a reversal of time.

Iż-żarbun u l-kalzetti

Hawn residenta f’San Vinċenz li ħadd ma jżurha. Ilna nafuha erba’ snin issa. Hija tal-1926. Id-demenzja tagħha twassalha tirrepeti frażijiet għal ħafna drabi. Ma kienx biżżejjed li tilfet id-dawl ta’ għajnejha. Snin ilu niftakarha fuq siġġu fil-kuritur, taqbad tgħid it-talba tar-Rużarju daqs li kieku hemm sala nies quddiemha: hi tgħid is-sliema u tħalli silenzju għall-qaddisa; li meta flejtu, indunajt li kien perfett appuntu għall-qaddisa. Aktar ‘l quddiem sirt naf li f’żgħożitha kienet tassew tgħid ir-Rużarju f’xi ċentru Marjan.

Illum erġajt kont hemm, kemmxejn bogħod minnha wara li żewġ infermiera dendluha minn fuq is-siġġu tar-roti għal fuq is-sodda. F’ħin minnhom irrealiżżajt li r-ripetizzjonijiet tagħha illum kellhom forma ta’ rakkont imkisser li sewwidli qalbi:

“Jiena xebba.
Ħuti ħallewni waħdi.
Ma jiġux jarawni.
Ħija miet żgħir.
Qabditu infection.
Agħmluli tè.
Libbsuni ż-żarbun ħa mmur id-dar.
Issa jiġi ħija jlibbisni ż-żarbun.
Il-kalzetti ma żaqqi qegħdin.
Ma lbisthomx il-kalzetti.
Issa inti trid tlibbisomli.
Jien bil-kalzetti kont.
Il-ġimgħa l-oħra wkoll hekk għamiltli.
Iż-żarbun.
Bil-kalzetti.
Trid tilbsu.
Biex takkwista l-kalzetti trid tixtrihom.”

Lebbtu ħfief das-sagħtejn u issa siktet mifnija tqaħqiegħ. Bħal donna ser torqod. Is-solitudni hawn hija kbira mmens, daqs il-karba ta’ lupu mnikket u mġewwaħ. Tobba u infermiera jistinkaw imma l-vojt tas-solitudni l-ebda mediċina jew ikel sħun ma timlieħ!

Tgħid xi darba xi ħadd għad jisma’ l-karba ta’ dawn l-anzjani? Ta’ Karmena mgħawwġa ganċ b’rasha mal-ħadid kiesaħ bla ħadd ma jinduna. Ta’ Giovanna li kultant twerżaq fit-tama li xi ħadd jibqa’ ħdejha fit-tul. Ta’ Marija bil-pupa quddiemha, tipprova tifhem fejn tinsab jew imqar li tkun kapaċi tlissen kelma.

Għaddew is-sagħtejn. Ħadd ma tfaċċa hawn ħlief is-solitudni tiżfen il-waltz. U fl-isfond, smajt biss iċ-ċapċipa ripetuta b’ritmu mkisser ta’ Franġiska, hemm fil-kantuniera, wiċċha lejn il-ħajt. Forsi qed tilmaħ dehra ta’ żminijiet passati jew futuri li fihom ruħha qed tiċċelebra.


Nota: Dan il-ħsieb qasir miktub illejla f’sala f’San Vinċenz inkiteb b’tislima lir-residenti kollha f’din ir-residenza tal-anzjani u lit-tobba u l-infermiera li għalkemm jagħmlu minn kollox għall-ġid tar-resident, jaħdmu f’sistema li tfalli fejn jidħol l-akkumpanjar psikoloġiku u emozzjonali tal-marid.

Ir-ruħ it-tajba

Għal dan ir-Randan xtaqt li nikteb ħsieb qasir kuljum; nimita ftit lil sħabi Edward u Alex u nikkontempla ħajti u lil hinn minnha. Biss l-impenji varji li ħajti mżewwqa bihom mhux dejjem jippermettuli l-lussu li nieqaf nifformula ħsieb fi kliem. Illum tfaċċa l-ewwel mument xieraq u xtaqt nibda b’riflessjoni dwar il-ħajja u tmiemha.
Bħal llum ġimgħa stenbaħna bl-aħbar kerha li Stella, in-nanna tal-mara, ħallietna. Għaddew bħal leħħa ta’ berqa s-siegħat u l-ġranet u fi ftit jiem iċċelebrajna ħajjet din il-mara maħbuba fil-knisja, il-ġmiel tagħha, ta’ San Girgor fir-raħal sbejjaħ taż-Żejtun.

Matul dawn il-ġranet kien hemm mumenti li fihom ftakart fil-pitturi tal-mewt it-tajba u l-mewt il-ħażina li ommi spiss kienet tirreferi għalihom fi tfuliti u li kienu jitqassmu lit-tfal li kienu jattendu l-MUSEUM. Lil hinn mill-ħsieb ta’ kemm ġid jew ħsara psikoloġika għamlu dawn il-pitturi lit-tfal, nemmen li l-mewt ta’ ruħ twajba tista’ tmissha b’idejk. Dan għaliex il-ħajja tat-tajjeb ma tintemmx imma toktor f’dawk li jkollhom ix-xorti jmissu magħha u l-ambjent ta’ madwarha.

L-ewwel darba li ltqajt ma’ Stella. Mument li nibqa’ ngħożż.

Lil Stella ma kellix ix-xorti ngħixha fit-tul. Iltqajt magħha mhux aktar minn tlett darbiet iżda smajt ħafna dwarha mingħand uliedha, qrabatha u fuq kollox mingħand marti. Dakinhar li ltqajt magħha l-ewwel darba, niftakar li nisslet fija ħafna tbissim u ferħ speċjalment permezz tal-kummenti spontanji tagħha – u botti dwar il-Beltin. Għalkemm ikkundizzjonata minn marda kronika, Stella kellha karattru b’saħħtu, rett u ċajtier. Ħadd ma kien ser jgħaddi ż-żmien biha iżda fl-istess ħin kellha qalbha lesta biex troddha għal ħaddieħor u umoriżmu san li jħallilek tgħoma tajba. Sabiħa ferm is-sempliċità u l-enerġija ta’ persuna li l-ħajja għexitha fl-għożża tal-valuri.

Fl-aħħar snin u anki permezz ta’ Stella stajt nifhem aħjar kif ġisimna m’hu xejn ħlief għodda biex ir-ruħ twettaq dak li hu tajjeb u ġaladarba l-ġisem jgħejja, ir-ruħ tinħall sodisfatta u premjata b’dak li jkun twettaq u l-frott li jkattar tul iż-żminijiet. Iva, il-mewt tar-ruħ it-tajba jistħoqqilha ċelebrazzjoni u mhux niket.

Strieħ fis-sliem Stella!

Is-sbuħija

Il-Macbook qatt ma reġa’ xegħel minn meta James kien tah l-aħħar nifs. Hemm għadu, mitluq fuq il-mejda ċkejkna li ħadem b’tant galbu n-nannu Ġuż, Alla jaħfirlu. U jien ukoll. Illum bqajt hawn mitluq fuq is-sodda l-antika taħt il-volum jgħajjat tat-televiżjoni; tipiku ta’ għodwa għand missieri li minn dejjem iddelitta bil-films. Fl-aħħar snin Netflix qatel xi ftit mill-monotonija tal-ħajja wara l-mard li ġie jżur darna u serqilna lill-mama.

Bħas-soltu qallibt Facebook ta’ malajr; dejjem bi sforz li nevita argumenti inutli jew argumenti ta’ nies b’ħajja jew atteġġjament inutli. Fuq tumblr serraħt ftit għajnejja f’ritratti mill-isbaħ ta’ forom femminili li jgħinuni nżomm il-metafora tal-ħajja għaddejja u x-xrara tal-arti mixgħula. Proċess ta’ riċerka mhux wisq viżiva iżda emozzjonali, li jakkumpanja l-għatx dejjem jikber għas-sbuħija, għall-sbuħija eterna; għal Alla.

Konxju li twelidt f’pajjiż li tgħallem jistmerr is-sbuħija. Twelidt qalb poplu li mingħalih li s-sbuħija tinsab fil-lussu, fil-possessjonijiet u fil-kumdità. U spiss niftakar f’Vince Briffa li lura fis-snin sfidana bl-argument tas-sbuħija. Vince li forsi b’modi li stajt nifhem aktar minn ta’ Kristu, wassalni nagħraf is-sbuħija fid-dlam u fit-tbatija. U dan ikkonfermajtu snin wara anki fi kliem Battiato.

Bħall-Macbook anki dan il-ġisem għad ma jixgħelx aktar iżda mhux is-sbuħija. Dan nemmnu iktar illum meta nilmaħ l-ipokriti li waqt li illum jiċċelebraw l-Indipendenza ta’ nieshom għadhom qed jixxuttaw id-dmugħ li bkew meta bil-popcorn fuq ħoġorhom segwew il-funeral tar-Reġina Eliżabetta II.

Beltin qumu!

“Lil tal-Belt ħadd ma jista’ għalina” inħobbu nkantaw bi kburija aħna l-Beltin. Fl-aħħar siegħat qed inkomplu ngħixu sinjali ovvji ta’ kif Beltna ġiet maħkuma minn ħalq uliedha. Il-mexxejja li ma jafux il-valur sħiħ ta’ din il-Belt ġawrha u qed jiddettaw sfeġju wara ieħor, issa “f’idejhom iċ-ċintorin”. Fl-aħħar ħin, kellna sinjal ieħor t’arroganza meta l-Prim Ministru indika li mhux lest jibdel il-ħsieb dwar id-daqq tal-mużika fis-siegħat bikrin ta’ filgħodu anki wara li r-residenti esprimew xewqa li jkunu ikkonsultati.

Ilbieraħ, numru ta’ Beltin irħewlha lejn dik li kienet Pjazza Ħelsien fil-Belt Valletta sabiex jesprimu d-diżapprovazzjoni tagħhom dwar l-Avviż Legali maħruġ mill-Gvern u li permezz tiegħu ser ikun permess li stabbilimenti tal-ikel u d-divertiment f’numru ta’ toroq tal-Kapitali, jibqgħu jdoqqu l-mużika sas-1:00 ta’ filgħodu minflok sal-11:00 ta’ filgħaxija.

L-aħbar ta’ dan l-avviż legali waslet b’sorpriża għand il-Beltin, dan għaliex huma qatt ma kienu kkonsultati f’din id-deċiżjoni. Fl-aħħar jiem sirna nafu wkoll li lanqas il-Kunsill Lokali tal-Belt Valletta ma kien ikkonsultat. Għaldaqstant, il-grupp Facebook Residenti Beltin – Elezzjoni Kunsill Belt Valletta immexxi miż-żagħżugħ Belti Billy Elton McBee, għamel sejħa sabiex il-Beltin jew Vallettani jekk trid, jibdew isemmgħu leħinhom b’risq il-kwalità tal-ħajja tar-residenti tal-Belt Kapitali ta’ Malta u Għawdex.

F’dawn il-kelmtejn ma nixtieqx nidħol fuq il-merti tal-Avviż Legali nnifsu iżda nixtieq nħarbex ftit ħsibijiet dwar ir-reazzjonijiet li kien hemm wara l-pubblikazzjoni tiegħu u wara d-dimostrazzjoni ta’ lbieraħ. Għal kuntrarju ta’ uħud li qalu li kienet serata li ma laħqet l-ebda skop minħabba attendenza fqira, nemmen li d-dimostrazzjoni organizzata minn McBee kienet suċċess. Ta’ lbieraħ kienet inizjattiva minn grupp relattivament ġdid xprunat minn żgħażugħ Belti f’waħda mill-ewwel espożizzjonijiet politiċi tiegħu. Il-bidla qatt ma ssir f’ħakka t’għajn u għaldaqstant min pretenda li lbieraħ isib quddiemu folol ta’ nies, kien sejjer żmerċ. Fl-ispazju llum okkupat b’mistħija minn bollards stil sovjetiku, attendew nies minn kull spettru tas-soċjetà Beltija; fosthom periti, saċerdoti, mużiċisti, nutara, professuri, sidien ta’ boutique hotels, artisti, uffiċjali li jaħdmu mal-Gvern, kapijiet ta’ kumpaniji kummerċjali, maniġers, nisa u rġiel tad-dar, tfal, żgħażagħ, anzjani, laburisti, nazzjonalisti, nies bi ħsieb indipendenti, Maltin u anki uħud li twieldu ‘l barra minn xtutna iżda għażlu li jixħtu l-ankri fl-isbaħ belt. Kien sabiħ ukoll li magħna ingħaqdu kunsilliera kif ukoll deputati parlamentari tal-ewwel distrett elettorali.

Minn aħbarijiet li tfaċċaw matul l-aħħar jiem, sirna nafu li meta mitluba għall-opinjoni personali tagħhom dwar is-sitwazzjoni, id-Deputati Parlamentari tal-Partit Laburista fuq l-ewwel distrett elettorali, iddeċidew li ma jirrispondux għal mistoqsijiet dwar dan l-Avviż Legali. Minflok, il-Partit irrisponda għalihom. Filwaqt li membri tal-oppożizzjoni u anki rappreżentanti tal-PN fil-Kunsill Lokali wettqu dak li kien possibbli sabiex jissapportjaw din il-karba tal-Beltin, ir-rappreżentanti tagħna fuq in-naħa tal-Gvern, għażlu li jisktu.

Ta’ min infakkar li dawk li jirrappreżentawna fil-Kunsill Lokali jew fil-Parlament, huma l-ewwel u qabel kollox, rappreżentanti tal-poplu għall-Gvern u mhux rappreżentanti tal-Gvern għall-poplu. Lanqas ma huma rappreżentanti għall-Partit ta’ kulur jew ieħor. Il-punt kardinali tal-ħidma tagħhom huwa li jkunu ta’ leħen għall-poplu li jirrappreżentaw sabiex isir il-ġid u dan jitgawda b’mod ekwu. Nippretendi wkoll li b’irġulija, ma jċedux il-libertà tagħhom bl-iskuża ta’ lealtà jew ubbidjenza għall-Partit, kif uħud ġew ikkwotati li qalu, u allura jitkellmu favur il-ġid tal-komunità Beltija. Nippretendi li inti li għandek il-fiduċja ta’ Partit kbir warajk sabiex tirrappreżenta lil niesek, għandu jkollok iktar saħħa sabiex titkellem u mhux tkun marbut li tiskot. Kull rappreżentant tal-poplu għandu jgħix il-libertà professjonali u personali tiegħu sabiex jesprimi kull ħsieb matur u indipendenti. Ejja nitbegħdu mill-botta u risposta bejn il-Kunsilliera fuq Facebook u ejja nżommu s-silenzju għal meta s-silenzju jkun f’waqtu. Meta r-resident jibki, ikun il-mument li r-rappreżentant tiegħu iwerżaq, mhux jiskot.

U hawn nasal għall-punt li nistaqsi fejn huma l-Beltin li tassew ibaqbqu għall-Kapitali. Inkunu tassew Beltin mhux meta nitilgħu l-grawnd niċċelebraw xi rebħa, mhux meta niksu sidirna b’tattoos tan-nanniet jew b’xi arma tal-iljun, iżda meta nkunu tassew lesti sabiex insalvaw l-identità tagħna u dak li kien u għadu ta’ valur intrinsiku għalina, bħal per eżemempju, drawwietna u l-ispazji fejn ngħixu.

Fl-aħħar snin tlifna suritna. Ħafna minna ġejna sfurzati mmorru ngħixu lil hinn mill-Belt Valletta u l-famuża “warbbulna ħalli ngħaddu mit-toroq ewlenin” illum qed inkantawha lill-imwejjed u siġġijiet li assedjaw Beltna aktar mill-aktar furbani ħorox. Fl-aħħar snin insterqulna spazji pubbliċi li kienu tal-Beltin, fosthom il-Pjazza tas-Suq. Fl-aħħar snin rajna entitajiet tal-Beltin jittalbu għall-għajnuna u oħrajn mhux Beltin jingħataw spazji mill-aqwa tista’ tgħid b’xejn. Allura nistaqsi, fejn huma “It-tfal tal-Palestina”? Fejn huma dawk li jħabbtu fuq sidirhom u jgħidu li lesti jissieltu għall-Belt u niesha? Wisq nibża li ħafna sfaw ‘mixtrija’ minn xi favur ta’ xi Onorevoli – u lil dawn nitħassarhom. Huwa fatt li hekk kif xi Ministru joffrilek pjaċir, ikun qed jeħodlok lura l-libertà tal-espressjoni sforz lealtà marida u s-“sindromu tal-Manipulazzjoni Politika tal-Kuxjenzi.” (Montebello, 2010)

Iżda ejja ngħidu kollox. Fadal xi ftit Beltin ta’ sinsla u li mhux jaraw biss il-but jew il-karriera iżda l-kwalità tal-ħajja b’mod ġenerali għal min jgħoġbu jgħix jew irabbi familja fil-Kapitali. Lil dawn insibuhom miġbura fi gruppi fuq Facebook fosthom il-Valletta Residents Revival u appuntu r-Residenti Beltin. It-tama tiegħi hija li permezz ta’ dawn l-inizjattivi, ningħaqdu sabiex insemmgħu leħinna quddiem inġustizzji li qed iseħħu. Importanti li nkunu vuċi waħda u mhux separati sabiex ma nħallux lil min jirrapreżentana jkompli jiżbalja. Beltin qumu! Qabel isikktuna darba għal dejjem. Tħallu lil ħadd jixtri l-libertà tagħkom u imħabbitkom lejn il-Belt Valletta! U jekk hemm xi ħadd mhux Belti jaqra dan, infakkru li l-problemi tal-Beltin huma prekursuri għall-problemi fil-belt jew raħal tiegħu ukoll.

Inħeġġeġ lil kull Belti ta’ vera sabiex ikun preżenti għall-attività li qed jorganiżża l-grupp Valletta Residents Revival quddiem il-bini tal-Kunsill Lokali, għada l-Erbgħa għall-ħabta tat-15:30, eżattament qabel tibda l-laqgħa tal-Kunsill Lokali. Kuraġġ Arċipierku, Dijuballi u Mandraġġ!


Riferenza
Il-Fidwa tal-Anarkiżmu, Mark Montebello, 2010.

Dwar Jon u Mario Philip

Għadni kif segwejt il-poddata ta’ Jon Mallia mal-ex kollega Mario Philip Azzopardi (MPA). Diskursata oħra nteressanti li ħarġet veritajiet varji dwar karattru li b’mod ġenerali jiġġenera rabja lil ħafna nies, iktar minn kemm iġġenera Baggio nhar is-17 ta’ Lulju 1994. Nemmen li kif qal Jon, ħafna minn din ir-rabja ġejja mill-famuż intervent li flimkien ma’ oħrajn MPA għamel fis-silta tal-kampanja tal-Partit Laburista għall-Elezzjoni tal-2013 u li eventwalment urietna li kienet farsa.

Ma’ MPA ħdimt madwar sentejn u nofs fil-Fondazzjoni Valletta 2018 u kien fil-mumenti fejn iddiskutejt u rraġunajt miegħu dwar ħidmietna li ammirajt il-passjoni tħeġġeġ fih – kemm meta sħajjiltu l-Vesuvju fl-isplużjoni li jmissu, kif ukoll meta stħajjiltu teddy bear imdaqqas lest biex jitrassas. Forsi għax kif jgħidu l-kollegi tiegħi illum, jien twajjeb, nadatta ruħi ma’ kulħadd, ndum ma’ nirrabja u xi snin ilu insejt l-ego tiegħi x’imkien u qatt ma mort niġbru lura? Minjaf! Filfatt it-taħdita ma’ Mallia kienet tkun iktar interessanti li kieku MPA irrakkonta l-esperjenza tiegħu meta kien inħatar Direttur Artistiku tal-Fondazzjoni Valletta 2018. Jaf kont inġedded xi memorji, insolvi xi misteri u nikkonferma xi fatti.

Issa li smajt lil MPA jiddeskrivi l-iskript tal-produzzjoni “ix-Xiħa”, nista’ ngħid li fformulajt opinjoni dwar il-każ li fih it-Teatru Manuel ikkanċellalu din il-produzzjoni. Bil-premessa li jien ma qrajtx l-iskript, naqbel ma’ MPA li kemm-il darba tinkiteb storja li fiha jkun hemm karattru ta’ blogger li tinqatel, ma jfissirx li dik hija essenzjalment personifikazzjoni ta’ Daphne Caruana Galizia. L-istess jekk nirreferi għal karattru ta’ raġel imsallab ma’ salib – ma jfissirx li qed nitkellem dwar Kristu u jekk nirreferi għal Prim Ministru korrot mhux nalludi għal… fhimtni. Minn naħa l-oħra kull awtur intelliġenti jaf li jekk ser jagħmel dawn it-tip ta’ riferenzi, f’mumenti fejn is-soċjetà għadha ġġor ħasda, feriti u rabja dwar qtil makabru u kodard, ir-riferenzi implikati jiġu kemmxejn ovvji, le? Dan speċjalment ma’ poplu li mhux imdorri jomgħod qabel jibla’. Nemmen ukoll li awtur kontemporanju, intelliġenti u kreattiv jista’ jagħmel dawn ir-riferenzi b’mod kreattiv sabiex jinstiga dubju u allura aktar interess madwar kitbietu.

Poster ta’ “ix-Xiħa”.

Naqbel ukoll ma’ Chris Gatt li saħaq li din il-bidla fil-ħsieb fl-aħħar minuti turi li d-direzzjoni tat-Teatru Manoel ma kinetx kapaċi tirreżisti il-pressjoni pubblika, jekk mhux politika wkoll. Jiena nżid nistaqsi kif ladarba ħadd fost l-atturi ma xamm xi riskju jinten meta l-iskript ġie mgħoddi lilhom, dawn ħarbu mil-produzzjoni hekk kif qamet il-kritika!

MPA sejjaħ “traġedja” il-fatt li l-ebda artist ma’ tqanqal sabiex jissapportja l-kawża tiegħu favur il-produzzjoni “ix-Xiħa”. Naħseb Mario jaf biżżejjed kif fil-kamp artistiku Malti, mhux biss dak teatrali, is-sapport u l-kollaborazzjoni fuq livell politiku-soċjali ma’ jeżistux. It-traġedja hija magħmula minn artisti li jibżgħu jikkritikaw is-soċjetà attwali; uħud sabiex jevitaw li jiġu ttimbrati “negattivi” filwaqt li oħrajn jinteressahom biss li jkunu fil-klikka irrispettata sabiex l’opportunitatjiet mal-Gvern ma jitnaqqsulhomx u jkunu jistgħu jdoqqu t-trombi hekk kif jinawguraw il-proġett li jmiss. Issib ukoll dawk li għalkemm fil-privat jikkritikaw lill-Gvern, jisktu fid-dominju pubbliku sabiex jibqgħu jidhru sbieħ quddiem xi Ministru u entitajiet li jroxxu l-flus. Fl-aħħar mill-aħħar qed ngħixu f’pajjiż b’kultura msejsa fuq il-flus!

Rigward il-klikek elitisti li jirrenjaw fis-soċjetà artistika, ma nistax ma naqbilx ma’ MPA. Fil-kamp tal-arti viżiva din ir-realtà iltqajt magħha taħt il-bandiera tal-lingwi, tal-klikek u tal-appartenenzi kulturali. Meta stajt, pruvajt niġġieled ħafna dan il-klassiżmu; mostru moqżież li sfortunatament għadu madwarna.

Nammira l-mod ġenwin kif MPA spjega kif ippreżenta l-idea tal-iStaġun Teatru Malti lill-Gvern sabiex jingħata grant. Anki jekk ma taqbilx miegħu, tisimgħu jitkellem u tħoss qalbu tħabbat. Niskanta kif il-Gvern temm is-sistema ta’ one-to-one deal fuq grants billi waqqaf awtorità bħall-Kunsill tal-Arti, iżda xorta ippermetta dan it-tip ta’ pitching kemmxejn old school. Ma jkunx ġust li filwaqt li min hu b’saħħtu jħawwel, numru ta’ artisti validi ikollhom jgħaddu mill-martirju tedjanti tal-proċess tal-applikazzjoni għal dan l-istess dritt li jwettqu l-ħolm kreattiv tagħhom. Filwaqt li l-metodu ta’ MPA huwa iktar prattiku, is-sistema adottata llum hija intenzjonata li tkun iktar ġusta fil-prinċipju u għaldaqstant għandha tkun applikata b’diliġenza fuq kulħadd, f’ġieħ is-sewwa.

Nagħlaq billi nsellem lil MPA u nħeġġu sabiex jinfatam minn teatru partikolari wieħed, anzi jipprova jirriġenera oħrajn bħall-Orpheum u r-Rialto, ironikament propjetà tal-Partit Laburista, jekk m’inix sejjer żball. Inħeġġu wkoll jerħi r-rabja u dipressjoni (kif indika hu fl-aħħar kummenti ta’ din il-poddata) sabiex iqarreb aktar lejn il-poplu matur billi jistqarr b’saħħa li l-valuri soċjalisti li seffaq wiċċu għalihom fl-2013 illum m’għadekx issibhom fil-Partit Laburista, daqs kemm baqa’ ma nstabx dak il-ballun ta’ Baggio.

Il-futur huwa sabiħ, Ġaħan!

Il-jum tat-tribù Maltin wasal. Il-jum meta il-folla fuq din il-“ġungla tal-konkos” demokratika jkollha l-unika opportunità li ssemma leħinha, wasal. It-traġitt lejn dan il-jum kien kemmxejn paċifiku din id-darba. Ikolli ngħid kien vjaġġ monotonu. Forsi għax il-modgħija u anki d-destinazzjoni kienu magħrufa minn kmieni – fatt magħruf, għalkemm ironiku.

Hemm min tenna li l-għażla ta’ llum hija bejn il-passat u l-futur. Le mhix. L-għażla li ser inwettqu llum hija għażla ta’ valuri li kull wieħed u waħda minnha ser twettaq fi sfida mal-kuxjenza. Fl-aħħar snin ġiet ipperpetwata l-kultura fejn kollox huwa suġġettiv u l-kritika hija meqjusa bħala ċajt u allura injorata sa ma tintesa. Laqat il-likk sieħbi Jon Mallia meta fil-poddata tiegħu ma’ Fredu Sant spjega kif anki quddiem kummenti serji li għadda huwa stess, il-Pulizija ma kellha l-ebda reazzjoni. Indikazzjoni ċara ta’ kif il-Gvern jinjora l-verità sabiex jevita kull forma ta’ ġuri. Il-biża tal-Prim Ministru li jattendi intervisti varji, fosthom ma’ Mallia u Times of Malta, hija xhieda oħra ta’ dan l-atteġġjament beżgħan mill-verità.

Filwaqt li ħafna waqgħu għal din il-perverżjoni tal-intelliġenza, il-kuxjenza tibqa’ tissielet, għalkemm fgata minn aljenazzjonijiet varji. Hemm ġew fil-kaxxa, bħal f’qabrek, tkun waħdek, forsi quddiem Alla, u kull darba li b’vot titnejjek bil-kuxjenza tiegħek, issammar musmar ieħor, li ma jinqala’ qatt, f’sidrek stess. U meta tħabbat fuq sidrek “ħtija tiegħi” waqt xi quddiesa, id-demm tħossu jċarċar u jċappas.

Fl-aħħar snin għexna żmien fejn l-illegali huwa permess, l-abbuż mill-awtorità sar norma u l-flus saru riga li biha tkejjel il-ġid. Bil-lingwa tal-flus twettqet strateġija li nisġet lil Ġaħan f’għoqda ta’ lealtà li ddardar lejn il-Gvern. Għax bil-flus tgħannaq u tbus. Bil-flus issalva lil Barabba qabel l-Għid. Bil-flus toffri xogħol tajjeb lil min ma jistħoqqlux u dan isir suldat tiegħek għal dejjem, u theddida għal min jażżarda jikkummenta dwarek.

L-aħħar ħames snin kienu snin li fihom ġiet ikkultivata u mxerrda biża li wasslet lill-poplu sabiex jiskot quddiem il-ħażen jew saħansitra jinterpreta l-istess ħażen bħala verità. Din il-biża twasslet ukoll f’forma ta’ obbligazzjoni, sabiex ħafna nies jivvutaw lill-Gvern “għax dan jgħaddilna ħafna xogħol”. Fost l-akbar vittma insibu l-artisti Maltin, siekta quddiem tant inġustizzji li ma jmurx jitilfu xi fondi tal-Gvern jew jitilfu r-rispett ta’ xi gallerista popolari! X’mistħija! Din l-omertà twassal lil Ġaħan jemmen li kollox huwa sew u li l-mewġ jinsab biss fil-baħar.

“Kabbarna l-ekonomija”, “Irridu nkabbru l-ekonomija” – inkabbru, inkabbru, inkabbru fuq gżira li ma tikbirx. Inkabbru u nifgaw. Inkabbru u neqirdu. Inkabbru u mmutu. Inkabbru, niġu abbużati u ndaħħku lill-Ewropej bina – kif ġara ma’ Maurizio Crozza fi Frar li għadda. Gvern li jrid jibqa’ jkabbar l-ekonomija u mhux itejjeb dik preżenti huwa gvern b’riċetta għall-mewt ta’ pajjiżna.

“Il-futur huwa sabiħ” jgħid il-billboard konklussiv. Dan forsi b’riferenza għax-xirjiet, televiżjonijiet, apparat u rigali varji li tqassmu b’xejn ma’ ċertu nies fl-aħħar ġranet, sabiex jinxtara s-sapport fl-aħħar ħiniijiet. Sabiex Kristu jinbiegħ. Fl-2013 fdajna, jien l-ewwel wieħed, lil min iddieħak bina. Fl-2018 ma fdajt lil ħadd. L-aqwa żmien kien farsa u minflok, fl-aħħar ħames snin waqqajna lil Malta f’medjokrità aktar profonda minn qatt qabel. Issa għażliet m’għandix.

Teħilx hawn taqra! Sarlek il-ħin! Qum u mur ivvota. U kif toħroġ iġbed il-bieb warajk. Isa!