Category: Tberfil

Xebbajtuna! U kif!

(Scroll down for the English version)


Darba waħda, waqt intervista smajt lil Silvio Schembri jgħid li “issa diffiċli nwaqqfu r-rota (ekonomika) milli tibqa’ ddur”.

F’żgħożiti kont inqisni patrijott. Fit-tletinijiet ma kellix għalxiex nibqa’. Illum nemmen li issa tard wisq. Nibqa’ nemmen li l-froġa saret bi pjan, kemm fl-ambjent u wisq aktar fil-kultura u l-identità tal-poplu. U l-pjan kien suċċess. Għalhekk nibqa’ ntenni li dal-pajjiż spiċċut.

Fl-2006 Walter Micallef permezz ta’ “Malta fottewha” kien avżana mhux li d-dannu kien għadu ġej iżda li d-dannu kien diġà sar. llum, sittax-il sena wara, għadna qed ninżlu fit-toroq taħt l-għajta kajmana ta’: “Bidla fl-ambjent u fl-ippjanar issa”, meta r-reġina naħla ilha tant snin tistinka, taħdem u tbejjet il-qirda.

Jien li għadni ma sirtx ċiniku, u għadni noħlom f’xi ġenna tal-art, nemmen li l-ballun tas-silġ issa ilhu snin jitgerbeb ma’ żaqq il-muntanja, tant li diffiċli jew saħansitra mpossibbli twaqqfu milli jkompli jirrombla, jiżżaqqaq u jfarrak dak li jsib quddiemu. Fl-aħħar deċenni ġejna misqija kultura li rawwmitna f’poplu ġaħan u ladarba għannaqna din il-kultura ta’ tkabbir tal-ekonomija u tal-but, l-uniku tama tagħna u ta’ uliedna hija li xi darba l-ballun jasal fuq medda ta’ art f’saqajn il-muntanja u jitfarrak bina taħtu.

Jekk hemm kunċett politiku innovattiv f’moħħi li bħalissa nsiblu skop, dan huwa kunċett li kulħadd ser jiddieħak bih jew jitnaffar minnu. Kunċett ta’ ridimensjoni li fih il-mexxejja ta’ dan il-pajjiż daqs naqra jibdew proċess ta’ riabilitazzjoni/ditossifikazzjoni u treġġih lura lejn kwalità ta’ ħajja li tixraq fuq gżira. Dan ikun jinvolvi pjan serju fejn l-ekonomija tiġi ridimensjonata għall-popolazzjoni li teknikament tixraq lil din il-blata. Il-poplu ridimensjonat ikun imħeġġeġ jerġa’ jabita fiċ-ċentri tal-bliet u l-irħula u jerġa’ jinvesti flusu fit-twaqqiegħ ta’ proprejtà żejda u tibdil ta’ spazji mibnija, f’art rurali li toffri kwalità ta’ prodott u ħajja. Proċess fejn nieqfu naraw kbir, nieqfu naħsbu li Malta hija Tokyo, nieqfu nibnu torrijiet tal-Babilonja.

Nifhem li dan huwa kunċett li ħafna lanqas biss jistgħu jomgħodu għax rashom mgħaddsa f’loki jinten mimli flus, karozzi jleqqu, żejżiet kbar tal-plastik, pixxini u kumplessi ta’ superjorità fuq min jażżarda jgħid mod ieħor. Issib ġaħan differenti li waqt li jkun imwaħħal fit-traffiku u jgerger li dam sagħtejn biex wasal mill-Marsa sa Raħal Ġdid, jargumenta li jekk treġġa’ l-ippjanar ta’ pajjiż lura lejn figuri iktar baxxi, tissogra li titlef il-ġid. Ħaħaj!

Il-bidla tista’ ssir biss b’azzjoni prattika tal-poplu fit-toroq, kif kultant ġara fl-istorja ta’ pajjiżna.

Dalgħodu, għal raġunijiet personali, ma nistax inkun ma dawk il-mijiet li bil-mod il-mod qed jindunaw, għalkemm tard, li xi ħaġa mhux qegħda sew. J’alla fi ftit xhur jirrealiżżaw li spiċċa ż-żmien li nitkarrbu għarkubbtejna lill-mexxejja sabiex dawn ibiddlu r-rotta. L-ebda politiku li jibbaża l-filosofija ta’ tmexxija fuq ekonomija li dejjem obbligata tespandi ma jista’ jinstiga “bidla fl-ambjent u fl-ippjanar”. Il-bidla tista’ ssir biss b’azzjoni prattika tal-poplu fit-toroq, kif kultant ġara fl-istorja ta’ pajjiżna.

Fil-11 t’April 2009 ktibt dwar l-aljenazzjoni tal-Maltin u kif din kellha ġġib kundanna fuqhom. Għaxar snin ilu, l-installazzjonijiet artistiċi tiegħi: “The Gingerbread Men” u “The Death of Malta” fil-Kavalier ta’ San Ġakbu, kienu tentattiv kajman sabiex nispjega kif Malta kienet diġà pajjiż tradut u maqtul u li s-sens ta’ attiviżmu f’Malta, għalkemm bżonnjuż, seta’ jsarraf f’suf quddiem tant tradimenti. Fl-2019, ftit xhur wara qtil ta’ ġurnalista, b'”Consumatum Est” ridt intenni li issa kollox huwa mitmum.

Grazzi lil dawk kollha li dalgħodu f’xi forma jew oħra ser jippruvaw ifehmu lil Silvio Schembri u sħabu, li xebbawna u li l-poplu qiegħed sa fl-aħħar jistenbaħ. Jekk tista’ kun hemm int ukoll. Noħlom iva, li xi darba l-poplu jinduna li jaqbillu jreġġa’ l-arloġġ lura.


During an interview, I once heard Silvio Schembri remark that it has become increasingly difficult to impede the continuous progress of the economy.

In my younger years, I identified myself as a patriot, but as I entered my thirties, I found myself devoid of reasons to maintain that stance. Presently, I firmly believe that it is too late for any meaningful change for my country. I hold the belief that our nation’s decline was deliberately orchestrated, encompassing not only the environment but mainly the culture and identity of our people. This calculated plan has succeeded, leading me to repeatedly assert that our country is beyond redemption.

In 2006, Walter Micallef’s “Malta fottewha” served as a warning, not of imminent damage, but rather that the harm had already been inflicted. Sixteen years later, we continue to march the streets, carrying a subdued lament for “Change in the environment and planning now,” while the orchestrator of destruction, like a queen bee, tirelessly works towards her destructive goals.

Despite these circumstances, I have not yet succumbed to cynicism, and I still hold onto the hope of an idyllic world. However, I am of the belief that a metaphorical snowball has been steadily gaining momentum within the depths of the mountain for many years. Its continuous rolling, sliding, and crushing of everything in its path has become exceedingly difficult, if not impossible, to impede. Over the past few decades, we have been fed a culture that has reduced us to mindless individuals. Once we embraced this culture of materialism and economic growth, our only hope, as well as that of our children, lies in the snowball eventually crumbling at the mountain’s base, taking us along with it.

If there is an innovative political concept currently occupying my mind, it is one that would likely be met with laughter or fear. It involves a concept of resizing, where the leaders of our small country initiate a process of rehabilitation and return it to a quality of life befitting an island. This would require a serious plan to resize the economy according to a population that suits our geographical constraints. The scaled-down population would be encouraged to reside in the city and village cores once again, while reinvesting their resources in the disposal of excess properties and replacing built environments with rural landscapes that offer a higher quality of life and produce. It is a process that requires us to abandon grandiosity, to stop perceiving Malta as Tokyo, and to cease constructing towers of Babylon.

I understand that this concept may be difficult for many to digest, as their minds are preoccupied with notions of wealth, luxurious cars, artificial enhancements, swimming pools, and a superiority complex that is imposed upon anyone who dares to think differently. A typical Maltese individual stuck in traffic, grumbling about a two-hour commute from Marsa to Paola, might argue that scaling down the economy could risk losing wealth. Oh, the horror!

This morning, for personal reasons, I will not be able to join the many individuals who are gradually awakening to the realization, albeit belatedly, that something is not right. Hopefully, in a few months’ time, they will come to realise that the era of pleading with leaders to alter their course is behind us. A politician who grounds their leadership principles in an ever-expanding economy cannot truly inspire “environmental and planning changes.” It is only through the practical actions of the people taking to the streets, as has occurred in our nation’s past, that genuine transformation can be achieved.

On April 11, 2009, I penned my thoughts in a poem about the estrangement of the Maltese people and how this should elicit condemnation. Ten years ago, I exhibited my artistic installations, “The Gingerbread Men” and “The Death of Malta,” at St James Cavalier, in an attempt to portray Malta as a betrayed and victimized creature. My intention was to communicate a clear message that, despite the importance of activism in Malta, it could ultimately yield little in the face of multiple betrayals. In 2019, a few months following the tragic murder of a journalist, my work “Consumatum Est” served as a reaffirmation that everything had reached its tragic end.

I express my gratitude to everyone who, will make an effort to convey to Silvio Schembri and his acquaintances, who have exhausted our patience, that the people are finally awakening. If feasible, I encourage you to participate in the protest this morning. I truly envision a future where individuals will come to understand the significance of contemplating a reversal of time.

Iż-żarbun u l-kalzetti

Hawn residenta f’San Vinċenz li ħadd ma jżurha. Ilna nafuha erba’ snin issa. Hija tal-1926. Id-demenzja tagħha twassalha tirrepeti frażijiet għal ħafna drabi. Ma kienx biżżejjed li tilfet id-dawl ta’ għajnejha. Snin ilu niftakarha fuq siġġu fil-kuritur, taqbad tgħid it-talba tar-Rużarju daqs li kieku hemm sala nies quddiemha: hi tgħid is-sliema u tħalli silenzju għall-qaddisa; li meta flejtu, indunajt li kien perfett appuntu għall-qaddisa. Aktar ‘l quddiem sirt naf li f’żgħożitha kienet tassew tgħid ir-Rużarju f’xi ċentru Marjan.

Illum erġajt kont hemm, kemmxejn bogħod minnha wara li żewġ infermiera dendluha minn fuq is-siġġu tar-roti għal fuq is-sodda. F’ħin minnhom irrealiżżajt li r-ripetizzjonijiet tagħha illum kellhom forma ta’ rakkont imkisser li sewwidli qalbi:

“Jiena xebba.
Ħuti ħallewni waħdi.
Ma jiġux jarawni.
Ħija miet żgħir.
Qabditu infection.
Agħmluli tè.
Libbsuni ż-żarbun ħa mmur id-dar.
Issa jiġi ħija jlibbisni ż-żarbun.
Il-kalzetti ma żaqqi qegħdin.
Ma lbisthomx il-kalzetti.
Issa inti trid tlibbisomli.
Jien bil-kalzetti kont.
Il-ġimgħa l-oħra wkoll hekk għamiltli.
Iż-żarbun.
Bil-kalzetti.
Trid tilbsu.
Biex takkwista l-kalzetti trid tixtrihom.”

Lebbtu ħfief das-sagħtejn u issa siktet mifnija tqaħqiegħ. Bħal donna ser torqod. Is-solitudni hawn hija kbira mmens, daqs il-karba ta’ lupu mnikket u mġewwaħ. Tobba u infermiera jistinkaw imma l-vojt tas-solitudni l-ebda mediċina jew ikel sħun ma timlieħ!

Tgħid xi darba xi ħadd għad jisma’ l-karba ta’ dawn l-anzjani? Ta’ Karmena mgħawwġa ganċ b’rasha mal-ħadid kiesaħ bla ħadd ma jinduna. Ta’ Giovanna li kultant twerżaq fit-tama li xi ħadd jibqa’ ħdejha fit-tul. Ta’ Marija bil-pupa quddiemha, tipprova tifhem fejn tinsab jew imqar li tkun kapaċi tlissen kelma.

Għaddew is-sagħtejn. Ħadd ma tfaċċa hawn ħlief is-solitudni tiżfen il-waltz. U fl-isfond, smajt biss iċ-ċapċipa ripetuta b’ritmu mkisser ta’ Franġiska, hemm fil-kantuniera, wiċċha lejn il-ħajt. Forsi qed tilmaħ dehra ta’ żminijiet passati jew futuri li fihom ruħha qed tiċċelebra.


Nota: Dan il-ħsieb qasir miktub illejla f’sala f’San Vinċenz inkiteb b’tislima lir-residenti kollha f’din ir-residenza tal-anzjani u lit-tobba u l-infermiera li għalkemm jagħmlu minn kollox għall-ġid tar-resident, jaħdmu f’sistema li tfalli fejn jidħol l-akkumpanjar psikoloġiku u emozzjonali tal-marid.

Ir-ruħ it-tajba

Għal dan ir-Randan xtaqt li nikteb ħsieb qasir kuljum; nimita ftit lil sħabi Edward u Alex u nikkontempla ħajti u lil hinn minnha. Biss l-impenji varji li ħajti mżewwqa bihom mhux dejjem jippermettuli l-lussu li nieqaf nifformula ħsieb fi kliem. Illum tfaċċa l-ewwel mument xieraq u xtaqt nibda b’riflessjoni dwar il-ħajja u tmiemha.
Bħal llum ġimgħa stenbaħna bl-aħbar kerha li Stella, in-nanna tal-mara, ħallietna. Għaddew bħal leħħa ta’ berqa s-siegħat u l-ġranet u fi ftit jiem iċċelebrajna ħajjet din il-mara maħbuba fil-knisja, il-ġmiel tagħha, ta’ San Girgor fir-raħal sbejjaħ taż-Żejtun.

Matul dawn il-ġranet kien hemm mumenti li fihom ftakart fil-pitturi tal-mewt it-tajba u l-mewt il-ħażina li ommi spiss kienet tirreferi għalihom fi tfuliti u li kienu jitqassmu lit-tfal li kienu jattendu l-MUSEUM. Lil hinn mill-ħsieb ta’ kemm ġid jew ħsara psikoloġika għamlu dawn il-pitturi lit-tfal, nemmen li l-mewt ta’ ruħ twajba tista’ tmissha b’idejk. Dan għaliex il-ħajja tat-tajjeb ma tintemmx imma toktor f’dawk li jkollhom ix-xorti jmissu magħha u l-ambjent ta’ madwarha.

L-ewwel darba li ltqajt ma’ Stella. Mument li nibqa’ ngħożż.

Lil Stella ma kellix ix-xorti ngħixha fit-tul. Iltqajt magħha mhux aktar minn tlett darbiet iżda smajt ħafna dwarha mingħand uliedha, qrabatha u fuq kollox mingħand marti. Dakinhar li ltqajt magħha l-ewwel darba, niftakar li nisslet fija ħafna tbissim u ferħ speċjalment permezz tal-kummenti spontanji tagħha – u botti dwar il-Beltin. Għalkemm ikkundizzjonata minn marda kronika, Stella kellha karattru b’saħħtu, rett u ċajtier. Ħadd ma kien ser jgħaddi ż-żmien biha iżda fl-istess ħin kellha qalbha lesta biex troddha għal ħaddieħor u umoriżmu san li jħallilek tgħoma tajba. Sabiħa ferm is-sempliċità u l-enerġija ta’ persuna li l-ħajja għexitha fl-għożża tal-valuri.

Fl-aħħar snin u anki permezz ta’ Stella stajt nifhem aħjar kif ġisimna m’hu xejn ħlief għodda biex ir-ruħ twettaq dak li hu tajjeb u ġaladarba l-ġisem jgħejja, ir-ruħ tinħall sodisfatta u premjata b’dak li jkun twettaq u l-frott li jkattar tul iż-żminijiet. Iva, il-mewt tar-ruħ it-tajba jistħoqqilha ċelebrazzjoni u mhux niket.

Strieħ fis-sliem Stella!

Is-sbuħija

Il-Macbook qatt ma reġa’ xegħel minn meta James kien tah l-aħħar nifs. Hemm għadu, mitluq fuq il-mejda ċkejkna li ħadem b’tant galbu n-nannu Ġuż, Alla jaħfirlu. U jien ukoll. Illum bqajt hawn mitluq fuq is-sodda l-antika taħt il-volum jgħajjat tat-televiżjoni; tipiku ta’ għodwa għand missieri li minn dejjem iddelitta bil-films. Fl-aħħar snin Netflix qatel xi ftit mill-monotonija tal-ħajja wara l-mard li ġie jżur darna u serqilna lill-mama.

Bħas-soltu qallibt Facebook ta’ malajr; dejjem bi sforz li nevita argumenti inutli jew argumenti ta’ nies b’ħajja jew atteġġjament inutli. Fuq tumblr serraħt ftit għajnejja f’ritratti mill-isbaħ ta’ forom femminili li jgħinuni nżomm il-metafora tal-ħajja għaddejja u x-xrara tal-arti mixgħula. Proċess ta’ riċerka mhux wisq viżiva iżda emozzjonali, li jakkumpanja l-għatx dejjem jikber għas-sbuħija, għall-sbuħija eterna; għal Alla.

Konxju li twelidt f’pajjiż li tgħallem jistmerr is-sbuħija. Twelidt qalb poplu li mingħalih li s-sbuħija tinsab fil-lussu, fil-possessjonijiet u fil-kumdità. U spiss niftakar f’Vince Briffa li lura fis-snin sfidana bl-argument tas-sbuħija. Vince li forsi b’modi li stajt nifhem aktar minn ta’ Kristu, wassalni nagħraf is-sbuħija fid-dlam u fit-tbatija. U dan ikkonfermajtu snin wara anki fi kliem Battiato.

Bħall-Macbook anki dan il-ġisem għad ma jixgħelx aktar iżda mhux is-sbuħija. Dan nemmnu iktar illum meta nilmaħ l-ipokriti li waqt li illum jiċċelebraw l-Indipendenza ta’ nieshom għadhom qed jixxuttaw id-dmugħ li bkew meta bil-popcorn fuq ħoġorhom segwew il-funeral tar-Reġina Eliżabetta II.

Beltin qumu!

“Lil tal-Belt ħadd ma jista’ għalina” inħobbu nkantaw bi kburija aħna l-Beltin. Fl-aħħar siegħat qed inkomplu ngħixu sinjali ovvji ta’ kif Beltna ġiet maħkuma minn ħalq uliedha. Il-mexxejja li ma jafux il-valur sħiħ ta’ din il-Belt ġawrha u qed jiddettaw sfeġju wara ieħor, issa “f’idejhom iċ-ċintorin”. Fl-aħħar ħin, kellna sinjal ieħor t’arroganza meta l-Prim Ministru indika li mhux lest jibdel il-ħsieb dwar id-daqq tal-mużika fis-siegħat bikrin ta’ filgħodu anki wara li r-residenti esprimew xewqa li jkunu ikkonsultati.

Ilbieraħ, numru ta’ Beltin irħewlha lejn dik li kienet Pjazza Ħelsien fil-Belt Valletta sabiex jesprimu d-diżapprovazzjoni tagħhom dwar l-Avviż Legali maħruġ mill-Gvern u li permezz tiegħu ser ikun permess li stabbilimenti tal-ikel u d-divertiment f’numru ta’ toroq tal-Kapitali, jibqgħu jdoqqu l-mużika sas-1:00 ta’ filgħodu minflok sal-11:00 ta’ filgħaxija.

L-aħbar ta’ dan l-avviż legali waslet b’sorpriża għand il-Beltin, dan għaliex huma qatt ma kienu kkonsultati f’din id-deċiżjoni. Fl-aħħar jiem sirna nafu wkoll li lanqas il-Kunsill Lokali tal-Belt Valletta ma kien ikkonsultat. Għaldaqstant, il-grupp Facebook Residenti Beltin – Elezzjoni Kunsill Belt Valletta immexxi miż-żagħżugħ Belti Billy Elton McBee, għamel sejħa sabiex il-Beltin jew Vallettani jekk trid, jibdew isemmgħu leħinhom b’risq il-kwalità tal-ħajja tar-residenti tal-Belt Kapitali ta’ Malta u Għawdex.

F’dawn il-kelmtejn ma nixtieqx nidħol fuq il-merti tal-Avviż Legali nnifsu iżda nixtieq nħarbex ftit ħsibijiet dwar ir-reazzjonijiet li kien hemm wara l-pubblikazzjoni tiegħu u wara d-dimostrazzjoni ta’ lbieraħ. Għal kuntrarju ta’ uħud li qalu li kienet serata li ma laħqet l-ebda skop minħabba attendenza fqira, nemmen li d-dimostrazzjoni organizzata minn McBee kienet suċċess. Ta’ lbieraħ kienet inizjattiva minn grupp relattivament ġdid xprunat minn żgħażugħ Belti f’waħda mill-ewwel espożizzjonijiet politiċi tiegħu. Il-bidla qatt ma ssir f’ħakka t’għajn u għaldaqstant min pretenda li lbieraħ isib quddiemu folol ta’ nies, kien sejjer żmerċ. Fl-ispazju llum okkupat b’mistħija minn bollards stil sovjetiku, attendew nies minn kull spettru tas-soċjetà Beltija; fosthom periti, saċerdoti, mużiċisti, nutara, professuri, sidien ta’ boutique hotels, artisti, uffiċjali li jaħdmu mal-Gvern, kapijiet ta’ kumpaniji kummerċjali, maniġers, nisa u rġiel tad-dar, tfal, żgħażagħ, anzjani, laburisti, nazzjonalisti, nies bi ħsieb indipendenti, Maltin u anki uħud li twieldu ‘l barra minn xtutna iżda għażlu li jixħtu l-ankri fl-isbaħ belt. Kien sabiħ ukoll li magħna ingħaqdu kunsilliera kif ukoll deputati parlamentari tal-ewwel distrett elettorali.

Minn aħbarijiet li tfaċċaw matul l-aħħar jiem, sirna nafu li meta mitluba għall-opinjoni personali tagħhom dwar is-sitwazzjoni, id-Deputati Parlamentari tal-Partit Laburista fuq l-ewwel distrett elettorali, iddeċidew li ma jirrispondux għal mistoqsijiet dwar dan l-Avviż Legali. Minflok, il-Partit irrisponda għalihom. Filwaqt li membri tal-oppożizzjoni u anki rappreżentanti tal-PN fil-Kunsill Lokali wettqu dak li kien possibbli sabiex jissapportjaw din il-karba tal-Beltin, ir-rappreżentanti tagħna fuq in-naħa tal-Gvern, għażlu li jisktu.

Ta’ min infakkar li dawk li jirrappreżentawna fil-Kunsill Lokali jew fil-Parlament, huma l-ewwel u qabel kollox, rappreżentanti tal-poplu għall-Gvern u mhux rappreżentanti tal-Gvern għall-poplu. Lanqas ma huma rappreżentanti għall-Partit ta’ kulur jew ieħor. Il-punt kardinali tal-ħidma tagħhom huwa li jkunu ta’ leħen għall-poplu li jirrappreżentaw sabiex isir il-ġid u dan jitgawda b’mod ekwu. Nippretendi wkoll li b’irġulija, ma jċedux il-libertà tagħhom bl-iskuża ta’ lealtà jew ubbidjenza għall-Partit, kif uħud ġew ikkwotati li qalu, u allura jitkellmu favur il-ġid tal-komunità Beltija. Nippretendi li inti li għandek il-fiduċja ta’ Partit kbir warajk sabiex tirrappreżenta lil niesek, għandu jkollok iktar saħħa sabiex titkellem u mhux tkun marbut li tiskot. Kull rappreżentant tal-poplu għandu jgħix il-libertà professjonali u personali tiegħu sabiex jesprimi kull ħsieb matur u indipendenti. Ejja nitbegħdu mill-botta u risposta bejn il-Kunsilliera fuq Facebook u ejja nżommu s-silenzju għal meta s-silenzju jkun f’waqtu. Meta r-resident jibki, ikun il-mument li r-rappreżentant tiegħu iwerżaq, mhux jiskot.

U hawn nasal għall-punt li nistaqsi fejn huma l-Beltin li tassew ibaqbqu għall-Kapitali. Inkunu tassew Beltin mhux meta nitilgħu l-grawnd niċċelebraw xi rebħa, mhux meta niksu sidirna b’tattoos tan-nanniet jew b’xi arma tal-iljun, iżda meta nkunu tassew lesti sabiex insalvaw l-identità tagħna u dak li kien u għadu ta’ valur intrinsiku għalina, bħal per eżemempju, drawwietna u l-ispazji fejn ngħixu.

Fl-aħħar snin tlifna suritna. Ħafna minna ġejna sfurzati mmorru ngħixu lil hinn mill-Belt Valletta u l-famuża “warbbulna ħalli ngħaddu mit-toroq ewlenin” illum qed inkantawha lill-imwejjed u siġġijiet li assedjaw Beltna aktar mill-aktar furbani ħorox. Fl-aħħar snin insterqulna spazji pubbliċi li kienu tal-Beltin, fosthom il-Pjazza tas-Suq. Fl-aħħar snin rajna entitajiet tal-Beltin jittalbu għall-għajnuna u oħrajn mhux Beltin jingħataw spazji mill-aqwa tista’ tgħid b’xejn. Allura nistaqsi, fejn huma “It-tfal tal-Palestina”? Fejn huma dawk li jħabbtu fuq sidirhom u jgħidu li lesti jissieltu għall-Belt u niesha? Wisq nibża li ħafna sfaw ‘mixtrija’ minn xi favur ta’ xi Onorevoli – u lil dawn nitħassarhom. Huwa fatt li hekk kif xi Ministru joffrilek pjaċir, ikun qed jeħodlok lura l-libertà tal-espressjoni sforz lealtà marida u s-“sindromu tal-Manipulazzjoni Politika tal-Kuxjenzi.” (Montebello, 2010)

Iżda ejja ngħidu kollox. Fadal xi ftit Beltin ta’ sinsla u li mhux jaraw biss il-but jew il-karriera iżda l-kwalità tal-ħajja b’mod ġenerali għal min jgħoġbu jgħix jew irabbi familja fil-Kapitali. Lil dawn insibuhom miġbura fi gruppi fuq Facebook fosthom il-Valletta Residents Revival u appuntu r-Residenti Beltin. It-tama tiegħi hija li permezz ta’ dawn l-inizjattivi, ningħaqdu sabiex insemmgħu leħinna quddiem inġustizzji li qed iseħħu. Importanti li nkunu vuċi waħda u mhux separati sabiex ma nħallux lil min jirrapreżentana jkompli jiżbalja. Beltin qumu! Qabel isikktuna darba għal dejjem. Tħallu lil ħadd jixtri l-libertà tagħkom u imħabbitkom lejn il-Belt Valletta! U jekk hemm xi ħadd mhux Belti jaqra dan, infakkru li l-problemi tal-Beltin huma prekursuri għall-problemi fil-belt jew raħal tiegħu ukoll.

Inħeġġeġ lil kull Belti ta’ vera sabiex ikun preżenti għall-attività li qed jorganiżża l-grupp Valletta Residents Revival quddiem il-bini tal-Kunsill Lokali, għada l-Erbgħa għall-ħabta tat-15:30, eżattament qabel tibda l-laqgħa tal-Kunsill Lokali. Kuraġġ Arċipierku, Dijuballi u Mandraġġ!


Riferenza
Il-Fidwa tal-Anarkiżmu, Mark Montebello, 2010.

Dwar Jon u Mario Philip

Għadni kif segwejt il-poddata ta’ Jon Mallia mal-ex kollega Mario Philip Azzopardi (MPA). Diskursata oħra nteressanti li ħarġet veritajiet varji dwar karattru li b’mod ġenerali jiġġenera rabja lil ħafna nies, iktar minn kemm iġġenera Baggio nhar is-17 ta’ Lulju 1994. Nemmen li kif qal Jon, ħafna minn din ir-rabja ġejja mill-famuż intervent li flimkien ma’ oħrajn MPA għamel fis-silta tal-kampanja tal-Partit Laburista għall-Elezzjoni tal-2013 u li eventwalment urietna li kienet farsa.

Ma’ MPA ħdimt madwar sentejn u nofs fil-Fondazzjoni Valletta 2018 u kien fil-mumenti fejn iddiskutejt u rraġunajt miegħu dwar ħidmietna li ammirajt il-passjoni tħeġġeġ fih – kemm meta sħajjiltu l-Vesuvju fl-isplużjoni li jmissu, kif ukoll meta stħajjiltu teddy bear imdaqqas lest biex jitrassas. Forsi għax kif jgħidu l-kollegi tiegħi illum, jien twajjeb, nadatta ruħi ma’ kulħadd, ndum ma’ nirrabja u xi snin ilu insejt l-ego tiegħi x’imkien u qatt ma mort niġbru lura? Minjaf! Filfatt it-taħdita ma’ Mallia kienet tkun iktar interessanti li kieku MPA irrakkonta l-esperjenza tiegħu meta kien inħatar Direttur Artistiku tal-Fondazzjoni Valletta 2018. Jaf kont inġedded xi memorji, insolvi xi misteri u nikkonferma xi fatti.

Issa li smajt lil MPA jiddeskrivi l-iskript tal-produzzjoni “ix-Xiħa”, nista’ ngħid li fformulajt opinjoni dwar il-każ li fih it-Teatru Manuel ikkanċellalu din il-produzzjoni. Bil-premessa li jien ma qrajtx l-iskript, naqbel ma’ MPA li kemm-il darba tinkiteb storja li fiha jkun hemm karattru ta’ blogger li tinqatel, ma jfissirx li dik hija essenzjalment personifikazzjoni ta’ Daphne Caruana Galizia. L-istess jekk nirreferi għal karattru ta’ raġel imsallab ma’ salib – ma jfissirx li qed nitkellem dwar Kristu u jekk nirreferi għal Prim Ministru korrot mhux nalludi għal… fhimtni. Minn naħa l-oħra kull awtur intelliġenti jaf li jekk ser jagħmel dawn it-tip ta’ riferenzi, f’mumenti fejn is-soċjetà għadha ġġor ħasda, feriti u rabja dwar qtil makabru u kodard, ir-riferenzi implikati jiġu kemmxejn ovvji, le? Dan speċjalment ma’ poplu li mhux imdorri jomgħod qabel jibla’. Nemmen ukoll li awtur kontemporanju, intelliġenti u kreattiv jista’ jagħmel dawn ir-riferenzi b’mod kreattiv sabiex jinstiga dubju u allura aktar interess madwar kitbietu.

Poster ta’ “ix-Xiħa”.

Naqbel ukoll ma’ Chris Gatt li saħaq li din il-bidla fil-ħsieb fl-aħħar minuti turi li d-direzzjoni tat-Teatru Manoel ma kinetx kapaċi tirreżisti il-pressjoni pubblika, jekk mhux politika wkoll. Jiena nżid nistaqsi kif ladarba ħadd fost l-atturi ma xamm xi riskju jinten meta l-iskript ġie mgħoddi lilhom, dawn ħarbu mil-produzzjoni hekk kif qamet il-kritika!

MPA sejjaħ “traġedja” il-fatt li l-ebda artist ma’ tqanqal sabiex jissapportja l-kawża tiegħu favur il-produzzjoni “ix-Xiħa”. Naħseb Mario jaf biżżejjed kif fil-kamp artistiku Malti, mhux biss dak teatrali, is-sapport u l-kollaborazzjoni fuq livell politiku-soċjali ma’ jeżistux. It-traġedja hija magħmula minn artisti li jibżgħu jikkritikaw is-soċjetà attwali; uħud sabiex jevitaw li jiġu ttimbrati “negattivi” filwaqt li oħrajn jinteressahom biss li jkunu fil-klikka irrispettata sabiex l’opportunitatjiet mal-Gvern ma jitnaqqsulhomx u jkunu jistgħu jdoqqu t-trombi hekk kif jinawguraw il-proġett li jmiss. Issib ukoll dawk li għalkemm fil-privat jikkritikaw lill-Gvern, jisktu fid-dominju pubbliku sabiex jibqgħu jidhru sbieħ quddiem xi Ministru u entitajiet li jroxxu l-flus. Fl-aħħar mill-aħħar qed ngħixu f’pajjiż b’kultura msejsa fuq il-flus!

Rigward il-klikek elitisti li jirrenjaw fis-soċjetà artistika, ma nistax ma naqbilx ma’ MPA. Fil-kamp tal-arti viżiva din ir-realtà iltqajt magħha taħt il-bandiera tal-lingwi, tal-klikek u tal-appartenenzi kulturali. Meta stajt, pruvajt niġġieled ħafna dan il-klassiżmu; mostru moqżież li sfortunatament għadu madwarna.

Nammira l-mod ġenwin kif MPA spjega kif ippreżenta l-idea tal-iStaġun Teatru Malti lill-Gvern sabiex jingħata grant. Anki jekk ma taqbilx miegħu, tisimgħu jitkellem u tħoss qalbu tħabbat. Niskanta kif il-Gvern temm is-sistema ta’ one-to-one deal fuq grants billi waqqaf awtorità bħall-Kunsill tal-Arti, iżda xorta ippermetta dan it-tip ta’ pitching kemmxejn old school. Ma jkunx ġust li filwaqt li min hu b’saħħtu jħawwel, numru ta’ artisti validi ikollhom jgħaddu mill-martirju tedjanti tal-proċess tal-applikazzjoni għal dan l-istess dritt li jwettqu l-ħolm kreattiv tagħhom. Filwaqt li l-metodu ta’ MPA huwa iktar prattiku, is-sistema adottata llum hija intenzjonata li tkun iktar ġusta fil-prinċipju u għaldaqstant għandha tkun applikata b’diliġenza fuq kulħadd, f’ġieħ is-sewwa.

Nagħlaq billi nsellem lil MPA u nħeġġu sabiex jinfatam minn teatru partikolari wieħed, anzi jipprova jirriġenera oħrajn bħall-Orpheum u r-Rialto, ironikament propjetà tal-Partit Laburista, jekk m’inix sejjer żball. Inħeġġu wkoll jerħi r-rabja u dipressjoni (kif indika hu fl-aħħar kummenti ta’ din il-poddata) sabiex iqarreb aktar lejn il-poplu matur billi jistqarr b’saħħa li l-valuri soċjalisti li seffaq wiċċu għalihom fl-2013 illum m’għadekx issibhom fil-Partit Laburista, daqs kemm baqa’ ma nstabx dak il-ballun ta’ Baggio.

Il-futur huwa sabiħ, Ġaħan!

Il-jum tat-tribù Maltin wasal. Il-jum meta il-folla fuq din il-“ġungla tal-konkos” demokratika jkollha l-unika opportunità li ssemma leħinha, wasal. It-traġitt lejn dan il-jum kien kemmxejn paċifiku din id-darba. Ikolli ngħid kien vjaġġ monotonu. Forsi għax il-modgħija u anki d-destinazzjoni kienu magħrufa minn kmieni – fatt magħruf, għalkemm ironiku.

Hemm min tenna li l-għażla ta’ llum hija bejn il-passat u l-futur. Le mhix. L-għażla li ser inwettqu llum hija għażla ta’ valuri li kull wieħed u waħda minnha ser twettaq fi sfida mal-kuxjenza. Fl-aħħar snin ġiet ipperpetwata l-kultura fejn kollox huwa suġġettiv u l-kritika hija meqjusa bħala ċajt u allura injorata sa ma tintesa. Laqat il-likk sieħbi Jon Mallia meta fil-poddata tiegħu ma’ Fredu Sant spjega kif anki quddiem kummenti serji li għadda huwa stess, il-Pulizija ma kellha l-ebda reazzjoni. Indikazzjoni ċara ta’ kif il-Gvern jinjora l-verità sabiex jevita kull forma ta’ ġuri. Il-biża tal-Prim Ministru li jattendi intervisti varji, fosthom ma’ Mallia u Times of Malta, hija xhieda oħra ta’ dan l-atteġġjament beżgħan mill-verità.

Filwaqt li ħafna waqgħu għal din il-perverżjoni tal-intelliġenza, il-kuxjenza tibqa’ tissielet, għalkemm fgata minn aljenazzjonijiet varji. Hemm ġew fil-kaxxa, bħal f’qabrek, tkun waħdek, forsi quddiem Alla, u kull darba li b’vot titnejjek bil-kuxjenza tiegħek, issammar musmar ieħor, li ma jinqala’ qatt, f’sidrek stess. U meta tħabbat fuq sidrek “ħtija tiegħi” waqt xi quddiesa, id-demm tħossu jċarċar u jċappas.

Fl-aħħar snin għexna żmien fejn l-illegali huwa permess, l-abbuż mill-awtorità sar norma u l-flus saru riga li biha tkejjel il-ġid. Bil-lingwa tal-flus twettqet strateġija li nisġet lil Ġaħan f’għoqda ta’ lealtà li ddardar lejn il-Gvern. Għax bil-flus tgħannaq u tbus. Bil-flus issalva lil Barabba qabel l-Għid. Bil-flus toffri xogħol tajjeb lil min ma jistħoqqlux u dan isir suldat tiegħek għal dejjem, u theddida għal min jażżarda jikkummenta dwarek.

L-aħħar ħames snin kienu snin li fihom ġiet ikkultivata u mxerrda biża li wasslet lill-poplu sabiex jiskot quddiem il-ħażen jew saħansitra jinterpreta l-istess ħażen bħala verità. Din il-biża twasslet ukoll f’forma ta’ obbligazzjoni, sabiex ħafna nies jivvutaw lill-Gvern “għax dan jgħaddilna ħafna xogħol”. Fost l-akbar vittma insibu l-artisti Maltin, siekta quddiem tant inġustizzji li ma jmurx jitilfu xi fondi tal-Gvern jew jitilfu r-rispett ta’ xi gallerista popolari! X’mistħija! Din l-omertà twassal lil Ġaħan jemmen li kollox huwa sew u li l-mewġ jinsab biss fil-baħar.

“Kabbarna l-ekonomija”, “Irridu nkabbru l-ekonomija” – inkabbru, inkabbru, inkabbru fuq gżira li ma tikbirx. Inkabbru u nifgaw. Inkabbru u neqirdu. Inkabbru u mmutu. Inkabbru, niġu abbużati u ndaħħku lill-Ewropej bina – kif ġara ma’ Maurizio Crozza fi Frar li għadda. Gvern li jrid jibqa’ jkabbar l-ekonomija u mhux itejjeb dik preżenti huwa gvern b’riċetta għall-mewt ta’ pajjiżna.

“Il-futur huwa sabiħ” jgħid il-billboard konklussiv. Dan forsi b’riferenza għax-xirjiet, televiżjonijiet, apparat u rigali varji li tqassmu b’xejn ma’ ċertu nies fl-aħħar ġranet, sabiex jinxtara s-sapport fl-aħħar ħiniijiet. Sabiex Kristu jinbiegħ. Fl-2013 fdajna, jien l-ewwel wieħed, lil min iddieħak bina. Fl-2018 ma fdajt lil ħadd. L-aqwa żmien kien farsa u minflok, fl-aħħar ħames snin waqqajna lil Malta f’medjokrità aktar profonda minn qatt qabel. Issa għażliet m’għandix.

Teħilx hawn taqra! Sarlek il-ħin! Qum u mur ivvota. U kif toħroġ iġbed il-bieb warajk. Isa!

Mhux veru, Onorevoli!

Aktar kmieni llum il-Ministru Michael Farrugia għoġbu jagħti stqarrija lil Times of Malta fejn fiha giddeb dak li rrimarkajt jien f’artiklu tal-21 ta’ Marzu, miktub mill-ġurnalist bravu Mark Laurence Zammit.

Fil-kummenti tiegħi lil Zammit, ġbidt l-attenzjoni dwar kif jidher li ommi, anzjana residenta f’San Vinċenz sa mill-2018, ġiet kostretta tixħet il-vot tagħha għall-Elezzjoni Ġenerali 2022 anki jekk din tilfet il-fakultajiet mentali sabiex tagħmel kull forma ta’ għażla.

Lill-ommi ħakmitha l-marda kiefra tad-dimensja f’età relattivament żgħira madwar għaxar snin ilu. Għaliha kien martirju kiefer hekk kif bdiet tinduna x’inhu jiġrilha bla ma kellha ebda mod kif twaqqaf dan il-proċess li bil-mod il-mod gerrem kull kapaċità fakultattiva tagħha. Kien u għadu proċess iebes u ta’ maturazzjoni kbira għalina l-familjari tagħha wkoll.

Fl-ewwel ġimgħa ta’ Marzu, il-mama kif ukoll il-pazjenti fl-istess kamra tagħha laqqtu l-virus tal-COVID-19 u hekk kif titlob il-proċedura tal-post, dawn ġew trasferiti mis-sala tagħhom għal oħra ddedikata speċifikament għal anzjani pożittivi għall-COVID-19. Aħna l-familjari ġejna nfurmati li għaldaqstant ma stajniex immorru nżuru lil qariba tagħna; xi ħaġa li konna nagħmlu ta kuljum.

Meta għaddew xi jiem, saqsejna meta konna ser inkunu nistgħu nżuru lill-mama u ġejna nfurmati li dan kien ser ikun possibbli nhar il-Ħadd 20 ta’ Marzu. Qalulna iżda li fid-19 ta’ Marzu kellhom imorru rappreżentanti mill-Kumissjoni Elettorali sabiex il-mama tixħet il-vot tagħha. Hawnhekk fejn aħna stagħġibna. Mhux talli ma konniex infurmati li ommi kien ħarġilha l-vot, mhux talli qatt ma konna gwidati dwar kif stajna nwaqqfu lill-mama milli tivvota, iżda meta tlabna biex ma tivvutax, qalulna li ma stajniex nintervjenu għax il-vot kien laħaq ħareġ. Ġejna miċħuda wkoll iċ-ċans li nkunu preżenti waqt il-proċess biex naraw kif ommna kien ser jirnexxielha tivvota waħedha jew, jekk le, tiġi sfurzata b’mod fiżiku.

Staqsejna kif ġara dan kollu u persuna inkarigata qaltilna li ma kinetx responsabbiltà tagħha u li “huma (il-Kummissjoni) jafu”. Meta sostnejna li l-mama ma hix fi stat li tagħmel għażla qalulna “ilna 23 sena naħdmu hawn u dejjem hekk sar”. Sirna nafu wkoll li normalment, kif tenna l-Ministru, isir xi tip ta’ eżaminazzjoni minn persuni kwalifikati sabiex persuna tiġi klassifikata skont il-kapaċità tagħha, biss fis-sala fejn kienet ommi, konna nfurmati, li dan il-proċess ma seħħx.

Filwaqt li jidhirli li sar ksur tal-liġijiet dwar il-kwarantini hekk kif rappreżentanti mill-Kummissjoni Elettorali żaru swali ta’ nies pożittivi għall-COVID-19 jew fi kwarantina, ta’ min wieħed isaqsi wkoll kif jiġi effettwat il-vot finali fuq id-distrett ta’ Ħal Luqa li minnu tant anzjani mingħajr wisq fakultajiet jiġu mbuttati jivvutaw. Nistaqsi wkoll kif issir rappreżentanza ġusta għall-partiti l-kbar, dawk iżgħar kif ukoll għall-kandidati indipendenti, ma’ dawn l-każijiet ta’ nies b’nuqqas ta’ abbiltajiet.

Għaldaqstant minn hawn qed nistieden lill-Ministru Farrugia sabiex isostni l-argumenti li semma fl-intervista qasira li saritulu u jippreżentali d-dokument uffiċċjali li jiċċertifika li ommi kienet f’kundizzjoni li tivvota. Infakkru li meta l-mama ġiet aċċettata f’San Vinċenz kienet ikkwalifikat mingħajr l-ebda vot fit-test tad-dimenja. Nisfida lill-onorevoli jagħmel dan sabiex jekk verament ommi ġiet iċċertifikata tajba għall-vot, jiġi jżurha miegħi u jara b’għajnejh f’liema stat hija din il-persuna tant għażiża. Jekk tassew ħareġ ċertifikat li ppermetta li ommi tivvota, allura nistaqsi l-kredenzjali tal-prefessjonisti li ffirmawh u jew tal-awtoritajiet li ppermettewh.

Fl-aħħarnett, nissuġġerixxi lill-Ministru sabiex qabel jagħmel kummenti uffiċċjali fil-midja, jirriċerka l-fatti biex jevita li jnaqqas mis-serjetà tal-argument tiegħi kif ukoll jevita li jaqa’ għaż-żufjett quddiem numru ta’ familji li raw lill-għeżież tagħhom jiġu “użati”, b’mod mill-inqas onorevoli, sabiex itteħdilhom vot. Inħeġġu jikkuntattjani ħalli jiġi jisma u jara b’għajnejh il-veritajiet li milli jidher huwa stess ma jafx!

Riflessi tal-“injoranza” tal-midja

Tlajna fuq il-qamar, sibna vaċċin għall-pandemija u saħansitra mara minn fostna laħqet President tal-Parlament Ewropew! Passi ta’ ġgant għamel il-bniedem. L-ilsna li żżerżqu fuq Roberta Metsola fl-aħħar ġranet xebbaħthom mall-bebbux li wara għodwa mxarrba xitwija, tarahom idellku l-ħitan tas-sejjieħ filwaqt li jterrqu b’kalma liema bħalha.

Roberta minn dejjem kienet maħbuba tan-Nawfraġju ta’ San Pawl u forsi f’dawn l-aħħar jiem rat il-kliem miktub f’kapitlu 28 tal-Atti, jerġa’ jseħħ kelma kelma quddiemha:

In-nies tal-gżira, kif raw il-lifgħa mdendla ma’ idu, bdew jgħidu wieħed lil ieħor: «Dan ir-raġel żgur xi qattiel, għax għad li ħelisha mill-baħar, il-Ġustizzja ma ħallitux jgħix!» Imma hu farfar il-lifgħa ġon-nar u ma ġralu xejn. Huma stennew li se jarawh jintefaħ jew jaqa’ u jmut f’daqqa. Wara li damu jistennew ħafna u raw li ma ġralu ebda deni, biddlu l-ħsieb u bdew jgħidu li kien xi alla.»

Ftit minuti fuq Facebook u ssib gazzetti u profili ta’ Maltin varji josannaw lil din il-persuna fl-istess waqt li oħrajn iwaħħlulha aġġettivi dekorużi bħal “kummidjanta”, “traditura” u “purċinella”. Tal-Pro Life ukoll biddlu fhemtom hekk kif Metsola stqarret li hi ser tieħu l-pożizzjoni tal-maġġoranza fil-Parlament dwar l-abort u appuntu, laqqmuha “disgraceful“. Insomma, kompli qalleb u jekk int fortunat jaf issib filmat jew ritratt tal-Prim Ministru li hekk kif xamm ir-riħ tal-bidla, mar żifen erba’ passi mal-magħżula tal-fazzjoni l-blu li issa qed tħalli l-valuri fuq l-ixkaffa sabiex taqdi l-Unjoni.

Sadattant ħarġet ukoll l-istorja tar-raid fid-dar tal-ex Prim Ministru snin wara li waqgħu suspetti fuqu, u l-kotra qamet. Bħalma spiss jiġri, il-Malti jqum meta l-inqas għandu għalfejn u viċi-versa. Dan il-fatt narah jikkonferma ruħu spiss quddiem stqarrijiet varji li jsiru minn esponenti lokali u li ħadd, jew ejja ngħidu, kważi ħadd, ma jagħti każ – forsi għax l-istqarrija ma tkunx saret fuq il-pjattaforma tiegħu/tagħhom. L-iktar eżempju sfaċċat huma l-istqarrijiet li ħarġu minn Mark Camilleri fuq il-poddati ta’ sieħbi Jon Mallia. Possibbli ma kien hemm ebda reazzjoni mill-Pulizija u mill-midja Nazzjonali wara intervent daqstant qawwi ta’ disa’ siegħat jirrakkonta l-għawwar tal-Partit Laburista u l-Gvern?

B’referenza għall-istess sors ta’ min insemmi s-silenzju tal-midja lokali quddiem l-attitudni inkwetanti ta’ Musumeci. Nibqa’ mistagħġeb kif dak li ħareġ minn dawn il-poddati waqa’ biss fuq il-widnejn tan-nies diġà konvertiti jew diġà konvinti li ma jridux jikkonvertu. Wisq nibża li dan it-traġitt (kelma li flimkien ma’ “nefast” saret sinonima wisq ma’ Mallia) medjatiku tant sabiħ ta’ Mallia qed iservi għal ftit, forsi parti mill-jigsaw puzzle li xi id moħbija ddettat. Wisq ngħoxa nipprova nifhem kif il-midja lokali tagħżel li tinjora l-verità sħiħa għal raġuni jew oħra.

Inutli kulħadd idoqq it-tromba tiegħu waħdu jekk ma ndoqquhiex flimkien. Inutli l-vġieli għal Daphne, il-placards u l-protesti jekk il-poplu ma jieħux azzjoni en-bloc. Inutli l-gazzetti u ġurnalisti li jilabuha ta’ paladini tal-ġustizzja meta jinteressahom biss minn ħmerijiet li jattiraw il-klikks biex is-sit tagħhom iżid il-viżitaturi. Il-plejers li qed jilgħabu l-partita ċess huma iktar makakki minn hekk.

Imma forsi dak huwa l-istil modern ta’ kif jitmexxa pajjiż demokratiku fejn kollox huwa penġut nadif, organizzat, ekwu, etiku u eleganti sabiex inti tħossok tant komdu u moqdi li saħansitra taċċetta kull sfreġju tal-valuri intrinsiċi li għaddewlek missirijietek. Meta wara ħafna “bużullotti” ġodda ikollok stqarrijiet jgħidu li kollox għaddej b’governanza tajba u persuni ‘intelliġenti’ joħorġu jiktbu “Viva Joseph! Ara min imissu!” tirrealiżża li apparti li ilna fil-qiegħ, ilna fin-nassa, inħaffru ħofra iktar profonda ma’ kull klikk.

Ir-raġel fuq is-sur u lil hinn minnu

Is-sagħtejn neqsin għoxrin ta’ filgħodu u l-poddata ta’ Jon Mallia tinsab għaddejja taħt dan id-dawl abjad; bħalissa fid-disgħa u għoxrin minuta tagħha. Kemm hu kalm dan Matthew Caruana Galizia. Nibqa’ niskanta. Imma ejja nħallu dak il-misteru fil-ġenb.

Fl-aħħar snin il-kapaċità li ndawwar ħsibijieti fi kliem miktub, jew ejja ngħidu ittajpjat, naqsitli sew. Ir-raġuni għadni ma skoprejtiex għalkemm għandi suspett li kollox huwa frott kumment aħdar li kienet qaltli waħda mit-tfajliet li fil-passat stqarrew li ħabbewni. Biss illejla kif smajt lil Matthew jgħid “we need a cultural change”, reġa’ iċċaqlaq il-vulkan ta’ fija u ġejt sa ħdejn il-kijbord, biex nikteb u nipprova ngħaqqad kitba qasira li baqgħet fil-limbu.

Ħasra li Matthew Caruana Galizia ma jitħadditx bil-lingwa Maltija. S’issa YouTube qed jimmarka 11,126 viżwaliżżazzjoni tat-taħdita tiegħu ma’ super Jon. Probabbli dawn huma l-konvertiti Maltin li kapaċi jifhmu dak li qed jipprova jgħid. Ninsab ċert li l-Ġaħan, ossija dawk il-fidili li rrefera għalihom Zammit Lewis, lanqas tgħaddilu minn rasu jisma’ dwar il-verità ta’ dan ir-raġel. Dnub.

F’silta minn tiegħu, Jovanotti jgħid “Dicono che è vero che ogni sognatore diventerà cinico invecchiando”. Sa ftit snin ilu kont nistmerru b’qalbi u ruħi kollha dak il-vers. Illum nifhmu u nasal nassoċja ruħi miegħu. Illum iċ-ċiniżmu nsibu mediċina sabiex meta naħseb dwar is-soċjetà li fiha ruħi sabet postha f’dan il-ġisem, nikkalma u ngħix ġurnata oħra mingħajr ma neħodha wisq bi kbira.

Ilbieraħt lura inqala’ kjass dwar erbgħa idjoti li nqabdu fuq vidjo iħajjru persuna f’diffikultà psikoloġika sabiex itiha għal isfel minn fuq is-sur f’Hastings. Xi uħud ħarġu bi ħġarhom jiċċaraw li dawn huma biss ftit u li ma nistgħux ngħidu li dan huwa l-istat tal-Malti fl-2021. Fl-istess waqt fuq Facebook, Malti kwalunkwe daħal jgħajjar ġuvni li tilef ħajtu traġikament f’inċident tat-traffiku u bħala reazzjoni aktar Maltin bagħtuh jieħdu f’għoxx familtu u f’għoxx l-aħħar mejjet tiegħu. Fl-istess waqt, Caruana Galizia qed jitkellem fuq “stupidity and bribery” li tirrenja fil-klassi politika ta’ dan il-pajjiż u fl-istess waqt qed niftakar fuq kemm nies iċċelebraw il-fatt li ladarba Maltija għajjrithom, kien ħaqqha li “tinġabar biċċiet” minn għalqa fil-Bidnija. Hemm bżonn infihem il-matematika f’dan kollu?

Malta, niesha u l-kultura tagħhom huma morda. Dan il-pajjiż tnawwar fil-qalba tiegħu. Dan il-pajjiż biegħ ruħu għall-flus għax iqis il-flus bħala l-uniku valuta valida. Dik hi l-kultura tagħna. Jekk qatt ma rrealiżżajt, il-Ministeru tal-Kultura filfatt, ma jindirizza qatt il-kultura! Il-kultura mhix il-programm artistiku li organizza l-Ministru flimkien mal-Kunsill tal-Arti. Il-kultura mhix l-avvenimenti tal-Valletta 2018 jew il-VCA. Mhix is-siti restawrati mimlija monstri sagri ta’ Heritage Malta. Il-kultura mhix kunċert ta’ vjolini fit-Teatru Manoel jew xi sessjoni tat-teatru ta’ Teatru Malta. Dawn li semmejt huma biss ftit minn eluf ta’ aneddoti jew, għodda storiċi u artistiċi, li jistgħu jiffaċilitaw sabiex il-Malti jipprattika kultura animata, infurmata u kreattiva.

Il-kultura, fl-aħħar mill-aħħar hija l-kwalitajiet u drawwiet tal-poplu llum… sottomess, jekk mhux kompliċi, għall-organizzazzjoni kriminali li tmexxih. Kultura b’faqar ta’ ġudizzju kuxjenzjuż. Kultura li tiċċelebra d-donazzjonijiet sfurzati fl-Istrina. Kultura tal-politikament korrett maħduma apposta sabiex ma tħalliniex inlissnu l-verità sħiħa. Kultura ta’ artisti li lanqas għandhom ħila jagħmlu kumment kritiku kontemporanju b’xogħolom iżda jintilfu jorgażmaw bis-superlattivi għal kull idea fqira li tiġi maqsuma fuq il-mezzi soċjali. Basta jilgħaqu. Basta jdawwru tazza nero d’avola u lira. Kultura ta’ sistema edukattiva li tipproduċi ġurnalisti bla kapaċità li jinvestigaw lil hinn mill-ħmerijiet fuq Facebook u Tik Tok. Kultura ta’ nies influwenti li jibqgħu jgħidu li kollox “business as usual” li ma jmurx tikrolla l-ekonomija. Kultura tad-dnub u mhux tal-imħabba. Dik kultura: “bribery, corruption” u magħhom inżid “alienation”.

It-tama tiegħi f’dan il-pajjiż spiċċat biċċiet f’għalqa – forsi kontemporanjament mal-mewt tal-ġurnalista. Jista’ isalvana biss żmien ta’ uġiegħ psikoloġiku u fiżiku kollettiv li jħassar dak li aħna u jwellidna ġodda. “Kunflitt aħrax, gwerra qalila”. Dejjem noħlom f’dawk u fl-“ilsna twal tan-nar jibilgħu Strada Rjali”. Jista’ jsalvana baħar dmugħ li forsi jaħsel d-demm mis-semm. Forsi jinxfilna lsienna quddiem bniedem fuq xifer is-sur. Forsi nsalvaw ruħna, jekk fhimna r-regoli ta’ din il-logħoba!