Tag: malta

L-eklissi ta’ poplu

March 13, 2024 | Tberfil

Scroll down for the English version

Ħsieb ħafif dwar l-installazzjoni “Siġġu” tal-ħabib tiegħi Austin Camilleri. Punt li fl-istess ħin jiddispjaċini nagħmel għax trid tkun idjota biex ma tasalx għalih waħdek. Biss indunajt li l-ovvju kultant mhux.

Nibda bil-premessa li dan it-tip ta’ intervent minn naħa ta’ Austin diġa’ rajnieh f’LE . IVA | ANGER IS A LAZY FORM OF GRIEF. Din id-darba l-artist ħeba lir-reġina permezz tas-siġġu u mhux b’intervent diġitali. Ta’ min jinnota iżda li huwa biss frott id-dokumentazzjoni fotografika ipperpetwa mill-artist li l-intervent ta’ “eklissi” qiegħed iseħħ. L-istess għamlu fotografi varji sabiex jitfgħu l-ħatab fuq in-nar tad-diskussjoni. Biss iż-żewġ elementi jinsabu f’posthom hemm fil-pjazza, wieħed b’mod permanenti u l-ieħor b’mod temporanju, distanti minn xulxin. L-ebda krejn ma mar jiddisturba lis-sua maesta mit-tron, kif jixhed dan ir-ritratt li skonti huwa l-iktar interessanti, tal-ex kollega Matthew Mirabelli.

F’eklissi, il-fotografi fuq id-Dinja jiċċelebraw il-mument temporanju ħafna meta pjaneta taħbi oħra għal ftit mumenti, iżda fil-verità l-ebda pjaneta ma tiekol oħra. Hija l-prospettiva tal-osservatur li tiddetermina d-dinamika tar-rakkont. U dak huwa l-argument madwar dan l-intervent: l-eklissi ta’ moħħ poplu, li nittama m’huwiex intervent permanenti.

Ħasra biss li dan ix-xogħol sar b’rabta ma’ kontenitur artistiku iffinanzjat mill-istat. Rabta li r-reputazzjoni ta’ Austin tista’ tgħaddi mingħajr – għal raġunijiet ovvji.

The eclipse of a people

Reflecting on my friend Austin Camilleri’s “Siġġu” installation in a casual manner, I feel compelled to address a seemingly self-evident point. Expressing this with some hesitation, it becomes apparent that one would need to deliberately ignore the obvious to overlook it.

I start with the premise that this kind of intervention on the part of Austin has already been seen in LE . IVA | ANGER IS A LAZY FORM OF GRIEF. This time the artist hid the queen through the physical installation of ‘Siġġu’ and not through any digital intervention. Notably, it is through the artist’s photographic documentation that the occurrence of an “eclipse” in the intervention becomes evident. This intentional choice has been replicated, analogous to photographers adding fuel to a discussion to provoke further conversations. However, in the square, both elements coexist, one permanently and the other temporarily, maintaining a distance without disruptive interference. No crane was used to disturb her majesty. Remarkably, the photograph by former colleague Matthew Mirabelli captures this dynamic intriguingly, a job well done particularly for those who may be less observant.

Drawing a parallel to an eclipse, where planets momentarily conceal each other without actual consumption, the analogy extends to the observer shaping the narrative. The discourse surrounding this intervention centers on the temporary eclipse of people’s minds, with the hope that it remains a fleeting phenomenon.

My only lament is that Austin’s well-established reputation could easily withstand any association with an art container that the state is funding – for the obvious reasons.

L-Integrità Kulturali tal-Belt Valletta

March 11, 2024 | Tberfil

Scroll for English version

Fi ftit siegħat fit-taraġ ta’ Ġieżu, waħda mill-iktar toroq b’konnotazzjonijiet sagri fil-Belt Valletta, jumejn biss wara Jum il-Mara, inkixfet il-faċċata tal-Knisja irrestawrata u nkixef ukoll ġisem ta’ mara jitħaxken u jiżżeffen fuq puġġaman.

Fil-kapitali intilef kull sens ta’ għarfien dwar il-kuntest ta’ fejn ninsabu. Ħafna fost dawk li investew fil-Kapitali m’għandhom l-ebda sens ta’ għarfien tal-komunità u il-valuri intrinsiċi tagħha. Bħallikieku belt kapitali hija awtomatikament ħaruf tas-sagrifiċċju u trid tkun dejjem lesta tilqa’ fiha kull forma ta’ espressjoni. Fl-istess waqt fadal ftit li xejn sens ta’ pudur u li kieku mhux għax ġie mxerred vidjo tal-prestazzjoni taż-żeffiena burlesque Undine Laverve, ibqa’ ċert li ħadd ma kien ikun jaf x’ġara u ħadd ma kien jgħajjat għall-iskandlu għax l-udjenza li attendiet dehret aljenata mingħajr ebda sens ta’ fejn tinsab.

Ma nixtieqx nitkellem fuq morali u filwaqt li nagħraf li l-prestazzjoni erotika tal-burlesque hija forma artistika antika u rikonoxxuta madwar id-dinja kollha, imkien ma tisma’ li dawn il-prestazzjonijiet isiru f’żoni b’konnotazzjonijiet sagri f’perjodu taż-żmien li huwa sagru għall-komunità tal-lokal. F’inċidenti bħal dan toħroġ ċara r-realtà li s-sidien ta’ dawn l-istabbilimenti lanqas biss jafu fejn investew flushom, jew jekk jafu, m’għandhomx rispett lejn il-kultura u l-valuri intrinsiċi tal-lokal! Daqslikieku tinvesti flusek f’kafetterija ċkejkna fil-pjazza ta’ Hagia Sophia u torganiżża daqsxejn ta’ burlesque umli ma’ xi grada imżejna b’nofs qamar f’nofs ir-Ramadan! Dawn aspetti li anki jekk tistaqsi lil ChatGPT dwarhom, tirċievi risposti ċari.

Iżda l-ikbar skandlu fejn hu?

L-aljenazzjonijiet vasti kulturali li għandna fit-tmexxija lokali u nazzjonali tibqa’ tissorprendini. Filwaqt li l-investiment sabiex jidħlu jgħixu familji Maltin fil-kapitali huwa ineżistenti, jidher żbilanċ qawwi favur l-industrija tal-ikel, xorb u divertiment. L-unika industrija li għandha l-libertà tokkupa spazji pubbliċi lil hinn mill-ispazju investit, b’mod mill-aktar arroganti. Fejn qabel fil-Kapitali kont issib kull tip ta’ servizz li wieħed jimmaġina, minn tiswija ta’ strument mużikali sa xiri ta’ ħut frisk, illum il-Belt Valletta saret destinazzjoni għal min irid jiddeverti, jixrob u jiekol. Il-Gvern b’faqar ta’ pjanar, ma kellux ħila jipproponi skemi u inċentivi sabiex iħajjar industriji varji fil-kapitali u jkompli jżewwaq din il-Belt ġojjel b’ħajja residenzjali fejn jistgħu jitrawwmu tfal b’talent fuq naħa, u kummerċ varjat u vibranti fuq oħra. Il-Gvern jibqa’ jipperpetwa sistema ta’ governanza lokali msejsa fuq populiżmu u pjaċiri sabiex il-poter jibqa’ taħt kontroll ċentraliżżat.

Skandlu kbir daqs ta’ qablu huwa l-aljenazzjoni kbira li l-poplu jagħżel li jħaddan, speċifikament dik il-fazzjoni li tappoġġja b’għamad lill-partiti li jkunu fil-Gvern. Sintomu li kont inħossu minn qabel l-2013 iżda li issa, quddiem problemi bil-wisq aktar serji, kiber sforz il-klijenteliżmu li jirrenja. Dan is-sintomu wassal ħafna Beltin ikunu leali tant li jaraw iżda ma jammettux x’inhuma tassew in-nuqqasijiet u l-omertà ta’ min talab u kiseb ir-responsabbiltà li jmexxi l-Kapitali. Hawn Beltin fostna li lanqas jindunaw kif persuni li ilhom li xebgħu fil-kariga tagħhom fil-Kunsill Lokali, reġgħu qed joffru li jservu sabiex ma jiddiżappuntawx lill-Partit jew jissugraw itellfuh il-poter. L-aqwa l-Coffee Morning li fih għal żewġ pastizzi, koka, ftit żfin u żeglieg, jissaħħaħ il-jigsaw-puzzle maħdum apposta fejn kollox jibqa’ taħt il-kontroll tal-Partit u mhux tar-resident.

Meta quddiem l-għarfien tal-apatija li ħakmet lill-Belt Valletta, iljun stilla Beltija bħal sieħbi l-Maxi jistqarr li “Il-Beltin sirna nies bla b###”, tinduna li ma hemmx aktar x’tomgħod. Il-kxif tat-tempju u l-kxif tal-ġisem jiġu sekondarji quddiem il-kxif tar-ruħ li tilfet kull sens ta’ kburija fl-identità tagħha, sabiex isservi lil Ċesri.

Valletta’s Cultural Integrity

In a matter of hours on the stairway leading to Ta’ Ġieżu church, likely one of the Valletta streets deeply imbued with religious significance, the recently restored church facade was unveiled. Just two days after Women’s Day, a woman’s body was also unveiled, swaying and dancing on the stair railing.

In the capital, a pervasive lack of understanding of our surrounding context and circumstances persists. Many investors in the capital appear ignorant of the community and its inherent values. It seems as though a capital city is automatically expected to be a sacrificial offering, always accommodating all forms of expression. Simultaneously, there is a glaring absence of modesty. Were it not for the dissemination of a video featuring burlesque dancer Undine Laverve’s performance, the incident would have gone unnoticed since the audience seemed detached, unaware of the setting they occupied while sipping their red wine.

I refrain from delving into moral discussions, acknowledging that burlesque is a recognized ancient artistic form globally. However, it is unusual to encounter such performances in areas steeped in sacred symbolism during times revered by the local community. These occurrences underscore the harsh reality that the proprietors of these establishments either lack awareness of the locations they invest in, or if they do, show no regard for the intrinsic culture and values of the area. It’s comparable to investing in a quaint café in Hagia Sophia square and arranging a modest burlesque event adorned with crescent decorations during Ramadan—a worrysome scenario that even a simple inquiry to ChatGPT would yield thoughtful insight.

The most significant scandal within this entire narrative lies in the profound cultural disconnection evident in local and national leadership. While investment in Maltese families within the capital is virtually nonexistent, there’s a glaring imbalance favoring the food, drink, and entertainment industry. The only industry enjoying the freedom to arrogantly occupy public spaces beyond their premises. Once a hub of diverse services, Valletta has morphed into a destination solely catering to those seeking entertainment and indulgence. The government’s planning inadequacies have impeded the proposal of schemes and incentives to attract various industries that could foster a city adorned with residential life on one hand and a diverse, vibrant trade on the other.

Another scandal lies in the profound alienation in which certain segments of the populace persist, particularly those who blindly support the ruling party. A symptom I’ve observed since before 2013, but now exacerbated by the pervasive clientelism. This symptom has led many of us to remain so loyal that we turn a blind eye to wrongdoing, refusing to acknowledge the shortcomings and silence of those entrusted with leading the capital. Some among us have relinquished the capacity to recognize how individuals who have held office in the Local Council offer to serve again only to avoid disappointing the Party or risk having the Party losing the power. All for a coffee morning swaying and dancing where the meticulously crafted illusion remains under the Party’s control, rather than serving the residents, all for the nominal price of two pastizzi and a Coca-Cola.

In the face of widespread apathy in Valletta, my friend Maxi, an iconic figure, solemnly declares, “We have become people without balls,” revealing there is little left to ponder. Uncovering temples and bodies fades in significance compared to the exposure of souls who have forsaken all sense of pride in the identity of Valletta in order to serve Caesar.

Zvezdan

December 23, 2023 | Tberfil

Ilbieraħt lura sakemm kont qed intemm l-aħħar tentufiet xogħol qabel tlaqt mill-uffiċċju intfajt nisma l-aktar silta riċenti ta’ Morgan. Ftit wara, segwiet Dormono sulla collina – silta li snin ilu kont għażilt li ma nismax wisq sabiex nevita t-tentazzjoni ta’ ħsibijiet dwar il-mewt. Din id-darba imma spiċċajt inkanta r-ritornell u ngħafas il-buttuna tal-volum tal-imac sabiex nismagħha iktar qawwija. Ilbieraħ, xil-17:30, waqt li kont passiġġier fil-karozza mal-mara sabiex immorru nżuru lil ommi f’San Vinċenz, jasal il-messaġġ mingħand Claudia: “Heard about Zvezdan :(‘”

Lil Zvevdan sibtu ma’ wiċċi ta’ sbatax-il sena, lura fl-1998, meta bħala parti mill-istudji fiċ-Ċentru tal-Arti u d-Disinn Emvin Cremona tal-Belt Valletta, kont bdejt apprentistat, grazzi għas-Sur Joe Pace fl-uffiċini ta’ Scancraft. Hemmhekk ħadt il-formazzjoni teknika tiegħi u għalkemm kont “iż-żgħir”, sibt rispett mingħand kulħadd; Mark Theuma, Simon Spiteri, Philip Stephenson, Mark Mercieca, Sandro Bruno, Carmen u anki Zvezdan.

Hekk kif sirt naf lil Zvez. Lura fi tmiem id-90ijiet.

L-istudios ta’ Scancraft fi Triq G. Abos l-Iklin, kienu f’terran fond, b’quddiem jinfed ma’ wara u mqassam f’kompartimenti żgħar jew kbar tal-aluminju u ħġieġ. L-intrata, l-uffiċju tal-maniġer, l-istudio, l-iscanning, il-matchprint, l-exposing u fuq wara nett, il-kamra l-baxxa mhux wisq bogħod mill-printer, jekk mhux tnejn. Ma’ dawn tal-aħħar kont issib lil dan ir-raġel twil, strutturat, b’wiċċ mingħajr espressjoni li iktar jġiblek sudizzjoni hekk kif ilissen kelma bil-vuċi baritona tiegħu.

Ma’ Zvezdan bħala kollega qattajt tlett snin sbieħ. Għalkemm kien ta’ ftit kliem, kien jgħoxa jinkini u jgħallimni. Niftakru jirrakkuntalna l-miġja tiegħu f’Malta mis-Serbja, kif tilef parti minn subgħajh u l-imħabba mmensa lejn martu Jasmina u uliedu. Minħabba li jien kont ilni biss ftit aktar minn sena li temmejt l-istudji tiegħi tas-sekondarja, kien jitlobni parir fejn l-aħjar jibgħat lill-ibnu li fi ftit xhur kien ser jibda s-sekondarja. F’ħin il-kafé kien ifakkarni biex nitfa ammont ta’ kafé u nofs tazza misħun billi b’dak l-aċċent serb jgħidli “Pawlu… i drink tarmac not coffee”. Waqt il-lant tax-xogħol, kellu ħabta jitlaq il-postazzjoni tiegħu u jiġi nkiss nkiss sa ħdejna u f’daqqa waħda jfaqqa l-famuża “aaaaajma ħej!”… bħal qisha sirena tat-tarzna ħafna drabi din kienet tindikalna l-preżenza ta’ mara sbejħa fl-uffiċċju tal-maniġer. Frażi li kien bgħatli rrekordjata u li issa ser tibqa’ tfakkarni f’dak il-leħen uniku. L’hena tagħna kienet l-inkejja u ħalli għalina sabiex niskambjaw tgħajjir bil-Malti u bis-Serb li għallimna lil xulxin!

Kultant konna nintefgħu bilqegħda u nitkellmu dwar il-proġetti li konna involuti fihom jew konna qed noħolmu. Hu kien jaqsam miegħi tagħrif dwar l-istampar sabiex dak li nagħmel ikun kif titlob is-sengħa. Niftakar li darba rċevejna riżmiet ta’ karti maqtugħin ħażin li għaldaqstant ma kienux tajbin għall-istampar. Zvezdan sejjaħli u wara li spjegali x’kien l-iżball, saqsieni għandix bżonn dawk il-karti biex inħażżeż jew nipprattika fuqhom. L-għada għabbihom fuq il-FIAT ċkejkna li kellu u wassalni sad-dar.

Zvezdan kien studja d-disinn u jidhirli anki t-tipografija fis-Serbja u għaldaqstant kien imgħallem tajjeb iżda fuq kollox kien iżommni nħeġġeġ lejn is-sengħa li kont bdejt nistudja – dik ta’ diżinjatur grafiku. Konna nitkellmu dwar l-ewwel proġett tiegħu “maltamag”, li permezz tiegħu xtaq jintegra ruħu iktar fil-komunità. B’dak il-għan f’rasu, intefa’ jistudja u jipprattika l-Macromedia Dreamweaver u spiss konna inpartu xi indikazzjonijiet. Maltamag kellu jkun l-ewwel magazin onlajn dwar dak li jiġri f’Malta. Lili kien jitlobni mmexxi l-kelma dwar maltamag, sabiex nattiraw kontenut u reklami. Niftakarni nitkellem ma’ sħabi fiċ-Ċentru taż-żgħażagħ ĊAMYouths, sabiex nużaw maltamag bħala pjattaforma ta’ reklamar għad-diversi attivitajiet ta’ fund raising għall-karità li konna nwettqu dak iż-żmien. Saħansitra tfajna riklam ta’ maltamag fuq il-fuljett stampat li kellna dak iż-żminijiet. Zvez kien japprezza ħafna, tant li saħansitra iddisinjali karta ta’ identità sabiex inkun mibgħut speċjali ta’ maltamag f’avvenimenti varji.

Wieħed mill-html files li Zvez kien jgħaddili b’xi istruzzjoni dwar il-Macromedia Dreamweaver. Inkejja nkluża.

Fl-2001, kontra qalbi, ma bqajtx naħdem Scancraft minħabba li d-diretturi xtaqu jnaqqsu l-ispejjeż. Għalkemm ma bqajniex kollegi, ir-rispett bejnietna baqa’. Fil-11 ta’ Mejju 2008, kont mistieden flimkien mal-eks maħbuba Claudia, għal ikla fid-dar tiegħu. Niftakar li kienu laqawna bl-aqwa ikel u xorb u dawruna mad-dar, saħansitra fil-workshop mill-isbaħ ta’ Jasmina li bħal ommi kienet ħajjata.

Fl-2011 l-affarijiet kienu nbidlu ħafna għalih. Tkellimna dwar modi kif nistgħu nidentifikaw aktar riżorsi ta’ fiżjoterapija għal Jasmina u fid-29 ta’ Diċembru tal-istess sena bgħatli messaġġ twil li fih qasam il-frustrazzjoni tiegħu għal mod kif is-servizz li martu kienet qed tingħata ġewwa Mater Dei ma kienx sodisfaċenti. Spjegali wkoll l-inizjattivi li kien qed jieħu huwa stess – dettalji wisq personali biex jinqasmu hawn iżda li żiedu l-ammirazzjoni tiegħi lejn dan ir-raġel ta’ ftit kliem iżda ħafna qalb. F’Jannar tkellimna wkoll dwar il-kura li martu kienet qed tingħata f’San Vinċenz, fejn Zvez bħal qisu sab xi ftit serħan il-moħħ.

F’Ottubru ta’ sena wara, stedinni bħal ħafna oħrajn għall-proġett tant għal qalbu: “the long planned project – book of photography portraits of Jasmina’s and our friends.”

Fis-26 ta’ Diċembru kien esprima x-xewqa li martu tirkupra, semmieli kemm kien jieħu pjaċir meta jilmaha titbissem u wara ħarbixli dal kelmtejn qawwija. Kien l-istess żmien fejn jien bdejt ninnota li ommi wkoll kienet qed turi sintomi partikolari li ma bdewx jgħoġbuni.

“My Pawlu, life can turn upside down in a second. I just truly believe that there is more to life and us thank what doctors and conventional medicine knows. I started praying to saints – was never religious, not even now, but I believe that through prayer- positive and good images and thinking we manage to channel this energy we all consist of to the right place and for my efforts, sometimes I feel I could do much more for her, that I don’t do enough… but I have to make money for living, but there is always that void when I miss her like crazy and are not near her. Doctor’s know very little about brain, I read lot of books and articles last two years.”

Fit-13 ta’ Frar 2013, tkellimna dwar il-fatt li Peter Andre kien inħatar ambaxxatur kulturali għall-Belt Valletta u ddiskutejna l-clip tal-BBC li fiha ibnu Teodor kien intervistat minn BBC bħala Cultural Editor tal-MaltaToday. Aktar il-quddiem fl-istess sena konna ddiskutejna l-publikazzjoni ta’ ktieb ta’ poeżiji tiegħi. Kien lest jgħin fid-distribuzzjoni u ħajjartu nibdew “Street Market Bookshop” – idea li laqtitu. Kien esprima interess ukoll fil-proġett tiegħi ta’ bloggati kritiċi dwar l-arti u disinn f’Malta, redwhitemt.

Dejjem qist lil Zvezdan bħal imgħallem fl-istampar u għaldaqstant fl-2015 kont tlabtu parir dwar liema karta kelli nuża għall-istampar tal-antoloġija diġitali Her Majesty, u niftakar li kien ġie bi ħġaru jżurha. Kien saħansitra proponieli li nippubblikawhom fi ktieb minn tiegħu iżda sfortunatament dan qatt ma seħħ. Fl-istess sena kkummisjonajnieh jiddiżinja kalendarju imdaqqas għall-uffiċċju tal-Fondazzjoni Valletta 2018 sabiex fuqu nfasslu l-programmazzjoni tal-2016 u nibdew dik tal-2018. Għalkemm imsallab bix-xogħol, qdiena b’imħabba u bgħat jistaqsini hux kollox sew ftit jiem wara li dan ġie imżanżan. Aktar ‘l quddiem fil-proġett Beltin ta’ Spazju Kreattiv ikkurat minn Raphael Vella u Sabrina Calleja Jackson, kien talabni biex nidentifikaw aktar Beltin sabiex jipparteċipaw. Kien pjaċir u unur doppju għalija li għentu jwettaq din il-ħolma u li erġajt ġejt iffotografat minnu.

Fid-19 ta’ Ġunju 2015 Zvev ġie jżur l-esibizzjoni Her Majesty
Jurgen Briffa u jien… fil-proġett “Beltin”.

Minn dak iż-żmien il-kuntatt naqas ġmielu – forsi minħabba li jien inqtajt miċ-ċrieki tal-arti u l-kultura. Lanqas biss kont naf li Kixott kien proġett tiegħu jew li Kixott kien ħanut tal-kotba! Lil Zvez ilmaħtu l-aħħar meta xtrajt il-kwadru mis-serje “Beltin” u aktar riċenti waqt il-Fiera tal-Ktieb fejn jidhirli qsamna kelmtejn ta’ malajr għax kont xogħol fuq stand oħra dakinhar.

Wara l-aħbar tal-bieraħ, erġajt smajt is-silta ta’ De André kantata minn Morgan u xtaqt inżid kelmtejn magħha, biex niċċelebraw il-ħajja aktar milli nibżgħu mill-mewt. Bħal Z. Dawn għalik ħabib:

Dov’è Zvev il disegnatore
che fotografava persone con tanto amore
che con la vita avrebbe ancora parlato.

Lui che offrì il talento
la gola al vino e sempre un pensiero
non al denaro, si all’amore e anche al cielo.

Lui sembra di sentirlo
cianciare ancora delle battute
creando libri a tarde ore scorrute

sembra di sentirlo ancora
dire al mercante di caffettiere
“Tu che li vendi cosa ti bevi di migliore?”

Is-sliem għalik Zvev. Grazzi ta’ dak li tajtni, li lanqas jien ma naf inkejjel eżatt.

Ħobża jew dinjità

November 16, 2023 | Tberfil

(An English version can be read below the Maltese)

Qed ngħixu kummiedja. Qed ngħixu żminijiet fejn d-deċiżjonijiet li nieħdu huma ikkundizzjonati mill-popolarità iktar milli mis-sugu ta’ dak li jiġi mwettaq. Lill-Malti spiss issibu japplawdi inizjattivi idjoti u jiċċelebrahom bħala ‘milestone’ fl-istorja ta’ ħajtu sforz l-immedjata popolarità jew ix-xewqa li jkun assenjat tron f’xi olimpu fittizju. Dan mingħajr ma jagħraf in-narrativa tal-ingann li fl-aħħar snin ixxeblek mal-valuri intrinsiċi li kienu jiddistingwuna bħala poplu u qed jifgahom.

Fil-kummentarju tiegħu tal-bieraħ filgħodu, Mario Aquilina; li jiena nqisu fost l-aqwa letturi li qatt kelli, spjega kif l-awtorità risponsabbli mis-settur ambjentali, mhux talli mhix tiprattika r-rwol tagħha ta’ tarka għall-ambjent iżda, għal raġunijiet varji, qed “tiffaċilita t-tkissir tal-ambjent”. Aquilina tkellem dwar kif it-tentattivi tiegħu sabiex jikkomunika mal-entità sfalu suf u ddixxerna dwar kif l-istituzzjoni fil-każ m’għandiex saħħa, m’għandiex riżorsi, jew m’għandiex volontà sabiex twettaq id-dmirijiet tagħha.

Wara dak li spjega b’tant reqqa Aquilina, sfajt ispirat naħseb, nixtarr u nitħadded dwar is-sintomu tas-serviliżmu li osservajt tul is-snin kemm matul il-ħidma tiegħi fis-settur pubbliku kif ukoll wara bħala ċittadin distanti mis-sistema. Is-sintomu tas-serviliżmu kontemporanju Malti huwa mżewwaq minn cocktail perfett ta’ populiżmu u dilettantiżmu u nħoss li huwa mxerred sew fl-entitajiet pubbliċi. Dan jista’ jiġi osservat f’varjetà ta’ realtajiet li minnhom xtaqt nosserva tlieta.

Forsi l-aktar evidenti huma mexxejja ta’ entitajiet pubbliċi li jemmnu b’ruħhom u ġisimhom li huwa sagrileġġ li tkun tarka għall-poplu u tmur kontra l-Gvern, jew agħar minn hekk, il-Partit fil-Gvern. Ħafna drabi dan il-kredu jiġi pperpetwat konxjament jew inkonxjament fuq il-ħaddiema tal-istess entità li frott l-ubbidjenza u l-bżonn ta’ introjtu, jagħżlu li jaqdfu b’lealtà fl-istess direzzjoni ideoloġika mingħajr ma jfittxu risposti għall-mistoqsijiet il-kbar li jittormentawhom fil-ħidma tagħhom. Dan iwassal għas-sitwazzjoni li semma Aquilina stess, fejn l-entità tispiċċa tkisser dak li suppost qegħda tistinka għalih.

Realtà oħra evidenti hija dik tal-varji premjazzjonijiet li ħafna entitajiet pubbliċi saru jorganizzaw. Entitajiet pubbliċi u kulturali varji jidentifikaw proġetti għal premjazzjoni billi joħroġu sejħa għal nominazzjonijiet. Wara l-fażi tan-nominazzjonijiet, dawk nominati jiġu ffiltrati sabiex fl-aħħar jiġu mħabbra l-uħud li jmorru għall-vot pubbliku li jaħtar rebbieħ finali. Dan il-proċess b’mod naturali jelimina ċ-ċans li artisti kritiċi lejn il-Gvern u artisti li mhux moħħhom biex jimlew il-karti sabiex jirċievu premju, jiġu rikonoxxuti.

Jekk kien mingħalik li xi artist lokali jinnomina lil xi artist kollega tiegħu, probabiltà kbira hi li sejjer żball. Huwa fatt magħruf li dawn it-tip ta’ premjazzjonijiet fis-settur kulturali ikunu imżewwqa minn nominazzjonijiet sottomessi mill-artisti stess jew it-tim tal-midja tagħhom sabiex huma jkomplu jkabbru l-profil medjatiku. Ħafna drabi r-rebbieħa jkunu dawk li l-aktar kellhom il-ħila jkabbru l-popolarità tagħhom fuq il-midja soċjali u fil-klikka relatata u mhux neċessarjament dawk li tassew wettqu l-aktar ħidma valida. Ħafna drabi l-proġetti nominati jkunu ġew iffinanzjati mill-istess entità li sa fl-aħħar tippremjahom! Parodija ikbar minn hekk? F’mumenti nissuspetta li ċertu entitajiet iħossuhom obbligati jirrikonoxxu jew jippremjaw lil xi proġetti sforz il-pressjoni medjatika li jkun hemm madwarhom u mhux neċessarjament għax hemm valur fil-ħidma.

Għalkemm fil-konċepiment tagħhom dawn il-proċessi seta kellhom l-intenzjoni rispettabbli tad-demokrazija, nemmen li fi żmienna, fejn kollox jitkejjel bil-likes, hemm bżonn li l-professjonisti fis-settur jinħallu mill-populiżmu u jerġgħu jibdew jinżlu fit-toroq jirriċerkaw, jidentifikaw u jixtarru artisti li jinsabu moħbija jaħdmu, jiskopru u jwettqu l-bidla permezz ta’ mezzi varji u mhux jippremjaw il-bajtra li taqa’. Hawn ukoll, inħoss li l-entitatjiet tal-arti u artistiċi għandhom id-dmir ikunu xprun u mhux xkiel għal min ġenwinament qed jistinka favur ideoloġija jew ħsieb soċjali u/jew kulturali aktar milli s-suċċess tiegħu nnifsu.

L-aħħar aspett li xtaqt nixħet dawl fuqu huwa dak tal-Kunsilli Lokali. Sistema diżinjata sabiex tfalli. Ma hemmx fejn iddur. In-nies li jitħajjru jkunu ta’ servizz matur fil-Kunsilli Lokali bis-sistema preżenti huma dawk l-uħud li jew għandhom ħobżhom maħbuż, jew jaqilawha tajjeb u jibqalhom ħafna ħin f’idejhom jew lesti jċedu l-impjieg u l-imħabbiet personali tagħhom.

Hawn ukoll is-sistema hija cocktail perfett ta’ populiżmu u dilettantiżmu. Ir-realtà ta’ ħafna kunsilliera u Sindki dilettanti mhux niskopriha jien. Il-Kunsill huwa l-“hobby” għal ħafna; biex jibqgħu popolari, jew forsi biex iħossuhom influwenti. Huwa fatt magħruf li f’ċertu lokalitajiet il-Kunsill jiffunzjona biss grazzi għall-kariga professjonali tas-Segretarju Ġenerali. Mill-bqija bi stipendju ta €200 fix-xahar, l-ebda kunsillier ma jixraqlu li jieħu intrigu tant importanti daqs, ngħidu aħna familtu jew il-karriera. Il-volontarjat nafu biżżejjed fejn nistgħu noffruh.

Għaldaqstant sakemm is-sistema politika tal-Kunsilli Lokali ma tiġix riveduta, nemmen li l-ebda professjonist serju li jaħdem mill-inqas 8 siegħat kuljum ma jista’ joffri l-maġġor parti ta’ ħinu għall-kawża tal-lokalità.  Il-fatt li meta ċempilt, l-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali lanqas kellha l-kapaċità tipprovdi l-politika tal-Kunsilli Lokali, turini biżżejjed il-livell ta’ dilettantiżmu prattikat. Sadattant iżda, iċċelebrajna t-30 sena mit-twaqqif tal-Kunsilli Lokali… xejn xejn qassamna ftit premijiet oħra sabiex intaptpu fuq ftit spallel.

Nagħlaq billi nikkwota silta mill-kitba tal-Professur Henry Frendo “The long road to responsible government: Maltese politics and society under a nonrepresentative constitution 1903-1919” tal-1991 b’riferenza lejn Manwel Dimech: “Filwaqt li ffavorixxa lit-trade unions, filwaqt li kkastiga s-serviliżmu, appella lill-foqra biex ma jiskambjawx ħobża għad-dinjità tagħhom meta jiġu avviċinati minn xi uffiċjal tal-gvern: ‘għid lil dawk li jiġu jagħtuk ħobża li m’intix skjav jew bhima, li dak li trid mhuwiex il-ħobża tal-karità, imma l-ħobża bl-għaraq ta’ xbinek.’

A loaf for dignity

Malta exists in a parody of sorts – no two ways about it. We navigate times where decisions are shaped more by popularity than the actual value of our actions. There’s a tendency to applaud misguided initiatives, hailing them as personal milestones driven by immediate popularity or the aspiration to claim a metaphorical throne in a fictional Olympics. Unfortunately, this celebration occurs without a critical examination of the deceptive narrative that has emerged in recent years, eroding the intrinsic values that once set us apart as a people.

In his recent commentary, Mario Aquilina, one of the most esteemed lecturers I’ve had the privilege of learning from, discussed the environmental sector. He highlighted that the relevant authority, rather than acting as a protector of the environment, seems to be unintentionally or perhaps intentionally contributing to its degradation. Aquilina shared his frustrating experiences attempting to communicate with the concerned entity, revealing its apparent lack of strength, resources, or will to fulfill its responsibilities.

Aquilina’s insights prompted me to reflect on the symptom of servitude which I noticed both during my tenure in the cultural public sector and also later as an observer from outside the system. The contemporary servitude in Malta is a troubling mix of populism and amateurism, widespread within public entities. This is evident in various aspects of our reality of which I’d like to highlight a few.

One glaring example is the leaders of public entities who staunchly believe it is sacrilege to stand against the government or, worse, the ruling party. This mindset often permeates down to workers, who, driven by the need for income and the fruits of obedience, serve loyally without questioning the significant issues that trouble their souls. This leads to the situation Aquilina himself mentioned, where the entity ends up breaking down what it is supposed to be striving for.

A second noticeable issue that poses a challenge is the proliferation of awards in Malta’s cultural scene. Public entities value the contributions to the arts by seeking nominations for potential projects. After nominations, there’s an internal filtering process, and finally, the public votes to decide the winner. Regrettably, this approach inherently reduces opportunities for artists critical of the government, those unwilling to compromise their principles for an award, or those uninterested in bureaucratic paperwork and questioning to gain recognition.

Did you wonder if any artist nominates a fellow practitioner for consideration? Highly unlikely. It’s widely acknowledged that awards in the cultural sector often suffer from nominations submitted by artists themselves or their media teams, aiming to boost their media profile. Frequently, the winners are those adept at growing their popularity on social media rather than those truly engaged in valuable work. Very often the nominated projects would have been funded by the entity that would be handling them the prize itself! There are indications as to how entities feel compelled to reward individuals due to their media reach rather than the intrinsic value of their work.

While these processes may have initially aspired to democratic ideals, the contemporary landscape, dominated by metrics like social media likes, calls for a departure from populism. Professionals in the sector should detach themselves from popular trends and actively hit the streets to conduct research, identify, and reflect on artists who may be hidden in the process of working, discovering, and effecting meaningful change across infinite media. It is essential to shift the focus away from rewarding those already in the limelight to recognizing the genuine contributors. There is a vital and urgent need for entities within the Arts and Culture to redefine their role. They should act as driving forces for those genuinely dedicated to ideology, social impact, and cultural enrichment, rather than self-centric success.

The third and final aspect I wish to highlight pertains to Local Councils—a system designed for failure. Those inclined to provide a responsible service in Local Councils within the current system are often those whose livelihoods have been accomplished, those with secure financial standings and ample time in hand, or those prepared to forsake their careers and personal pursuits.

Here again, the system presents a potent blend of populism and amateurism. The prevalence of amateur councillors and Mayors is a reality that doesn’t escape notice. For many, serving on the Council is more of a “hobby”—a means to maintain popularity or perhaps to feel influential. It’s widely acknowledged that in certain localities, the Council’s functionality relies heavily on the professional office of the Secretary-General. Given the meager stipend of €200 per month, it’s hardly fair to expect councillors to engage in matters as significant as their families or careers. Volunteering has its place, but expecting such commitment with minimal compensation is a notable challenge.

So, unless the political system of local councils is overhauled, I firmly believe that no dedicated professional working elsewhere a minimum of 8 hours a day can allocate a significant and diligent amount of their time to the local cause.

The fact that the Local Councils’ Association couldn’t provide the Local Council’s policy when I reached out underscores the prevalent ambition to keep this structure at a level of amateurism. Meanwhile, we’ve celebrated the 30th anniversary of Local Councils, yet nothing substantial has been achieved beyond and despite the accolades and the trophies distributed the underlying issues have not been addressed.

I conclude by quoting an excerpt from Professor Henry Frendo’s writing “The long road to responsible government: Maltese politics and society under a nonrepresentative constitution 1903-1919” of 1991 with reference to Manwel Dimech: “Favouring trade unions, castigating servilism, he appealed to the poor not to exchange a loaf for their dignity when approached by some government official: ‘tell those who come to give you a loaf that you are not slaves or beasts, that what you want is not the loaf of charity, but the loaf by the sweat of your brow’.”

Opportunità mitlufa. Rebħa falza.

July 18, 2023 | Tberfil

*scroll down for english version

Aħna poplu beżżiegħ. Ibda minni. Aħna poplu li sakemm nilbsu flokk b’wiċċ ta’ vittma fuqu, nixgħelu xemgħa u nċapċpu lil xi qarrej ta’ poeżija, ser issibna hemm, qalb il-folla. Apparti ċapċipa wara oħra lil omm li tippriedka “il-kulur tal-imħabba”, ma ssib fina l-ebda inizjattiva sabiex nesprimu l-weġgħat u r-rabja. Għajb għalina jekk nippruvaw nesternalizzaw l-għadab tagħna quddiem il-ħażen intrinsiku.

Ilbieraħ inġbarna quddiem Kastilja f’ammonti sostanzjali tant li tar-ristoranti qed jittamaw għal aktar velji fil-Kapitali. B’sens qawwi ta’ sottomissjoni, stennejna li jitfaċċa xi forma ta’ mexxej li m’għandniex. Mexxej li permezz ta’ mikrofnu inkunu nistgħu nisimgħuh u nċapċpulu. Min ser ikun? Tgħid Jon, tgħid Conrad, tgħid Isabelle, xi influencer? Le. Peppi. Ċapċapnilu u kif lil Peppi; sakemm ma bediex jirringrazzja lill-Prim Ministru u l-kabinett talli “semgħu l-għajta tal-poplu”.

X’poplu dan! F’ġieh il-biżgħa li ngħidu l-verità aħna kapaċi nirringrazzjaw anki lil min qed jirredikola lill-Maltin u s-sistemi governattivi tagħna. Għedna grazzi lill-Prim Ministru li b’xi don divin, illejla għoġbu jbiddel deċiżjoni ta’ dik li fil-Kulleġġ dejjem tarfuhielna bħala “l-għola istituzzjoni ta’ Malta”, mingħajr ma ttieħed vot ieħor. Dak li ftit tal-jiem ilu ġie jaqa’ u jqum mill-karba tal-omm, l-appelli tal-oppożizzjoni u l-għajta tiktokjata tal-poplu, illum ġie preżentat lill-istess poplu bħala eroj; dak li reġġa’ il-vapur lura; jew dak li ġabilna rebħa.

Kif kont irreferejt tajjeb lura fl-2013 fit-teżi tiegħi dwar l-attiviżmu, il-midja soċjali u l-arti, din tal-llum ma hix rebħa tal-poplu imma parti minn pjan tal-Gvern marid:

Il-punt tiegħi huwa biss li rridu noqogħdu attenti ħafna biex ma naċċettawx rebħiet foloz. Jekk il-Prim Ministru tiegħek jitlaq għada ma jfissirx li mmorru d-dar u hija t-tmiem tal-ġlieda, li għal ħafna attivisti Eġizzjani jew nies preżenti fil-protesti, kienet tfisser dan, għal ħafna minnhom.
Kwalunkwe bidla li toħroġ issa minn din il-protesta, bħalma jwarrab il-Prim Ministru, hija ppjanata. Se jkollhom pjan. Mhux biss se jwarrab u se jkun hemm rebħa. Ikun hemm pjan biex jittieħed il-poter lura jew se jkun hemm pjan biex xi ħadd ieħor jieħu l-poter. … taġixxi bħas-salvatur tal-poplu u mbagħad ladarba kulħadd imur id-dar u ma jkollokx din il-forza ta’ miljuni fit-toroq tat-Turkija u kulhadd imur id-dar allura l-armata tibda ddur għan-nies wieħed wieħed u waħda waħda.

Eleftheriou, M. (Producer) (2013a). Solidarity Message to Turkish Activists: Experience and Warnings from the Egyptian Revolution [Web]. Retrieved April 24, 2014, from http://youtu.be/IEUape6QcU4

Naqbel mal-idea tal-guru Indjan Sri Nisargadatta Maharaj li tispjega kif ġaladarba inti tkun irrabjat jew bl-uġigħ, ikun xieraq tissepara ruħek mir-rabja u l-uġigħ u tarahom minn barra. L-esternalizzazzjoni hija l-ewwel pass għal-liberazzjoni. Nemmen li anki r-rabja bħall-ubbidjenza hija emozzjoni li għandha skop u li mhux neċessarjament hija ħażina jekk użata f’għarfien wiesgħa ta’ esternalizzazzjoni. Għaldaqstant ma naċċettax li quddiem sitwazzjoni tant traġika f’pajjiżna l-poplu jibqa’ ma jesternalizzax l-għadab kollettiv. U wisq nibża li l-attitudni kajmana hija appuntu dik li ser tibqa’ twitti t-triq sabiex il-mexxejja ta’ pajjiżna jibqgħu jiffangaw u jkissru dak li missirijietna tant stinkaw għalih filwaqt li b’dgħajsa lussuża jerħulha lejn xi villa fi Sqallija. L-għadab mhux vjolenza. L-għadab ma jeskludix l-imħabba. L-għadab huwa emozzjoni frott l-imħabba.

Għaldaqstant tal-bieraħ inħossha okkazjoni mitlufa. Okkazjoni fejn seta’ ingħata messaġġ qawwi sabiex jintwera l-għadab tal-poplu. Dan speċjalment wara li f’tebqa t’għajn, ftit minuti qabel ma il-poplu nġabar fuq Kastilja, il-Prim Ministru ħa deċiżjoni waħdu u waqqa’ għaż-żufjett lill-kollegi tiegħu. Dawn, siekta aktar minn muti, aċċettaw mhux biss li ġimgħa ilu jivvutaw kif kien iddettat lilhom, iżda saħansitra li llum dak il-vot jiġi mxejjen. Għaddew iktar minn 10 snin mid-diskors storiku ta’ Franco Debono li vvota kontra l-Gvern li tiegħu kien jagħmel parti – imma ma tgħallimna xejn. Illum li Debono m’għadux voċiferu dwar kif il-poplu għadu jiżżeffen fin-nofs, dwar il-fjaski u dwar l-iskandli, jekk dan mhux ċirklu, għiduli ċirklu x’ikun.

Le, m’inix kburi b’dan il-poplu beżżiegħ li jaċċetta kull żeblieh tiegħu, ta’ uliedu u tal-identità tiegħu. Sa mn’alla l-velja ntemmet bl-Innu Malti li fih tlabna lill-Alla jagħti d-dehen lill-ħakkiem u s-saħħa lill-ħaddiem. Ħasra biss li Jean Paul Sofia laħaq ħalliena u l-ħakkiem għadu jferfer denbu b’lista ta’ inkjesti pendenti taħt l-imħadda. Wara kollox, kif qalli perit fil-pjazza: “Nassigurak li ħadd mhu ser ilaqqat 30 minuta ħabs”.

A Missed Opportunity. A false victory.

In our society, fear has become deeply ingrained within us, stifling our ability to express our grievances and anger. We find solace in passive actions like wearing shirts adorned with victims’ faces, lighting candles, and applauding poem readings, but lack the initiative to confront our hurts and voice our discontent. This fear of externalizing our anger in the face of innate evil holds us back, paving the way for our leaders to continue their destructive ways.

Yesterday, we gathered in numbers in front of Castile, a significant show of solidarity that Valletta businesses hoped to see replicated in the future. With submissive looks we waited for a leader who could articulate our concerns. Would it be Jon, Conrad, Isabelle, or even an influencer, to take charge? It was Peppi who emerged, commanding our applause until he thanked the Prime Minister and the cabinet for supposedly “listening to the cry of the people.”

What a peculiar people we are! Driven by fear, we find ourselves thanking even those who mock the Maltese and our governmental systems. We express gratitude to the Prime Minister who, as if by some divine intervention, changed the decision of the “highest institution in Malta,” without requiring another vote. This is the same Prime Minister who, just a few days ago, belittled the wrath of the mother, the appeals of the opposition, and the persistent outcry of the people. Yet, last evening, we were almost expected to think of him as a hero, as if he single-handedly steered the ship back on course and brought us a victory.

Drawing from my 2013 thesis on activism, social media, and art, I firmly believe that today’s events do not constitute a victory for the people. Instead, they appear to be intricately woven into a sick Government plan.

My point is only that we have to be very careful to not accept false victories.  If your Prime Minister steps down tomorrow it doesn’t mean that we go home and it’s the end of the fight, which for many Egyptian activists or people present in the protests, it meant this, for many of them. Any change that comes now out of this protest, like the Prime Minister stepping down, is planned.  They will have a plan.  He’s not just going to step down and there’s going to be victory.  There’s going to be a plan to take the power back or there going to be a plan for somebody else to take the power.  … acting like the saviour of the people and then once everybody goes home and you don’t have this force of being millions in the street and everybody goes home then the army will start picking at people one by one.

Eleftheriou, M. (Producer) (2013a). Solidarity Message to Turkish Activists: Experience and Warnings from the Egyptian Revolution [Web]. Retrieved April 24, 2014, from http://youtu.be/IEUape6QcU4

In such tragic circumstances, we cannot overlook the fact that last night’s flow of events were not a genuine victory for the people but rather a part of a calculated plan by the government.

I echo the sentiments of Indian guru Sri Nisargadatta Maharaj, who advocates for separating oneself from anger and pain to achieve liberation. However, we must recognize that anger, like obedience, serves a purpose and can be channeled constructively when externalized. Yet, our collective anger remains unexpressed, allowing our leaders to continue their destructive path, undermining the ideals our forefathers fought for, while they find their refuge and tan in Sicily or whereabouts. Anger, when rooted in love, is not synonymous with violence; it does not contradict love but arises from it.

Last night’s gathering was intended as a platform to express the people’s anger, but I think that it unfortunately turned into a missed opportunity. Just before the event, the Prime Minister made an independent decision, causing embarrassment among his parliamentary colleagues. They chose to remain silent, not only accepting the dictates of their votes from a week ago but also the sudden shift in voting direction today. It seems we haven’t learned from past experiences, exemplified by Franco Debono’s now historic 2013 budget speech, where he opposed the government despite being a part of it. Unlike then, Debono remains silent about the ongoing circus where the people continue to dance amidst fiascos and scandals. If this isn’t a true depiction of a circus, then I wonder what else could fit the bill?

Our fearful society’s acceptance of mediocrity and disregard for the well-being of future generations has left me devoid of any pride. The vigil concluded with a seemingly sarcastic Maltese Hymn, where we appealed to God for wisdom for our leaders and strength for the workers. Despite the unfortunate passing of worker Jean Paul Sofia, our leaders continue to evade accountability and inquiries, with an ever-expanding list of pending investigations tucked under their pillow. In the crowd, an architect captured the prevailing disillusionment with his words, “I assure you that no one will spend 30 minutes in prison.”

An island of love

July 12, 2023 | Tberfil

Hemm tfal u tfal. F’ġieh l-ugwaljanza. Hemm tfal li missierhom jorganiżżalhom festin mal-parteċipanti ta’ Love Island Malta u hemm tfal li jiġu miċħuda inkjesta pubblika sabiex jiġu identifikati dawk li qatluhom. X’pajjiż tan-nejk qed ngħixu fih!

Illum dan il-Gvern wera li laħaq qiegħ ġdid. Qiegħ li mhux biss wasslu jitlef kull valur politiku u uman iżda talli wasslu jiċċirkonda ruħu b’poplu ġaħan li għal raġunijiet frivoli jibqa’ jċapċaplu u jħallih jemmen li kollox huwa sew.

B’dispjaċir kbir rajt il-filmati tal-familjari ta’ Jean Paul Sofia jesprimu r-rabja tagħhom fil-binja tal-Parlament u jindirizzaw lil Prim Ministru u lid-dixxipli tiegħu. Ammirajt il-mod kif ikkontrollaw l-emozzjonijiet tagħhom u żammew sod sabiex ma waqgħux fin-nassa ħelwa tal-vjolenza. Wasal iż-żmien li l-poplu jinżel fit-toroq u juri l-għadab tiegħu. Nemmen li qorob iż-żmien tar-rivoluzzjoni. U r-rivoluzzjoni ma ssirx b’sempliċi bidla fil-partit fil-Gvern iżda billi tneħħi l-għamad minn quddiem għajnejn il-poplu xurban li lanqas jaf ‘l fejn hu sejjer. Poplu ġaħan li kulma jmur qed iħaffer il-qabar tiegħu. Dan kollu f’ġieh il-progress, l-identità Ewropea u s-soċjaliżmu marid li jemmen li l-ġid jinstab fil-flus.

Jeħtieġ li kull min għandu xi forma ta’ setgħa jibda jagħti sinjali ċari lil dan il-Gvern. Jeħtieġ li l-Kap tal-Oppożizzjoni jieqaf jindirizza diskors artab qisu ċikkulata fix-xemx. Jeħtieġ li jsiru boycots, jitħassru attivitajiet tal-massa u avvenimenti ta’ skala internazzjonali. Jeħtieġ li l-poplu jfakkar lil dawn il-mexxejja kif għandu jitmexxa pajjiż. Hawn insejjaħ lill-organizzaturi tal-EuroPride Valletta 2023 bħala eżempju, nies li żgur huma sensittivi għal dawn l-inġustizzji, sabiex ma jħallux lil dan l-istess Gvern jużahom. Ma jħalluħx ikompli jippreżenta ruħu bħala paladin tad-drittijiet ċivili, u b’hekk jagħtu sinjali qawwi b’turija ta’ rispett lejn Jean Paul Sofia u familtu.

Kull min huwa ta’ rieda tajba għandu jieħu pożizzjoni ċara kontra din l-attitudni tal-Gvern. B’kull mod, f’kull forma, ejja ngħollu leħinna. Jekk le, jekk hemm xi “imma”… ma ġara xejn. Ejjew nibqgħu ngħerqu f’dan il-baħar ta’ żibel. Sa ma jaħxu lil uliedna wkoll.

Ah, the stark contrasts of equality in our society! We have children fortunate enough to enjoy parties with Love Island Malta participants, while others are left without a public inquiry to bring justice to their untimely demise. Truly, a testament to the pitiful state of our nation.

Today, the Government has hit a new low. It is regrettable that the members of government have not only lost all political and human values but have also surrounded themselves with sycophants who mindlessly and for some frivilous priviledge, applaud them, giving them the illusion that everything is fine.

I was deeply saddened to watch the videos of Jean Paul Sofia’s relatives expressing their anger in the Parliament building, addressing the Prime Minister and his followers. I admired their ability to control their emotions and remain steadfast, avoiding the temptation of violence. The time has come for the people to rise up and express their frustration in the streets. I firmly believe that a revolution is imminent, but it should not be limited to a mere shift in political power. True revolution lies in freeing the disillusioned masses from their ignorant stupor, guiding them away from the self-destructive path they unwittingly tread. This is a collective awakening for a society driven by the pursuit of progress and European identity, tarnished by a distorted form of socialism that mistakenly equates wealth solely with monetary possessions.

Individuals in positions of power must send unequivocal signals to the Government. The Leader of the Opposition should refrain from delivering feeble speeches reminiscent of a melting chocolate bar. Boycotts, mass actions, and the cancellation of internationally significant events are necessary. The people must remind these leaders about the principles of good governance. I urge the organizers of EuroPride Valletta 2023, for example, individuals who are undoubtedly sensitive to these injustices, to not allow this Government to take milage from their socio-political celebration and take a strong stand and call for due respect for Jean Paul Sofia and his family.

It is imperative for individuals with good intentions to unequivocally oppose the Government’s stance. Let us unite and make our voices heard through any means possible. If, however, there are hesitations or objections, then so be it. We will tragically persist in sinking deeper into this wretched sea of filth until it’s our own children’s turn to inevitably fall victim to the consequences.

Beltin qumu!

June 21, 2022 | Tberfil

“Lil tal-Belt ħadd ma jista’ għalina” inħobbu nkantaw bi kburija aħna l-Beltin. Fl-aħħar siegħat qed inkomplu ngħixu sinjali ovvji ta’ kif Beltna ġiet maħkuma minn ħalq uliedha. Il-mexxejja li ma jafux il-valur sħiħ ta’ din il-Belt ġawrha u qed jiddettaw sfeġju wara ieħor, issa “f’idejhom iċ-ċintorin”. Fl-aħħar ħin, kellna sinjal ieħor t’arroganza meta l-Prim Ministru indika li mhux lest jibdel il-ħsieb dwar id-daqq tal-mużika fis-siegħat bikrin ta’ filgħodu anki wara li r-residenti esprimew xewqa li jkunu ikkonsultati.

Ilbieraħ, numru ta’ Beltin irħewlha lejn dik li kienet Pjazza Ħelsien fil-Belt Valletta sabiex jesprimu d-diżapprovazzjoni tagħhom dwar l-Avviż Legali maħruġ mill-Gvern u li permezz tiegħu ser ikun permess li stabbilimenti tal-ikel u d-divertiment f’numru ta’ toroq tal-Kapitali, jibqgħu jdoqqu l-mużika sas-1:00 ta’ filgħodu minflok sal-11:00 ta’ filgħaxija.

L-aħbar ta’ dan l-avviż legali waslet b’sorpriża għand il-Beltin, dan għaliex huma qatt ma kienu kkonsultati f’din id-deċiżjoni. Fl-aħħar jiem sirna nafu wkoll li lanqas il-Kunsill Lokali tal-Belt Valletta ma kien ikkonsultat. Għaldaqstant, il-grupp Facebook Residenti Beltin – Elezzjoni Kunsill Belt Valletta immexxi miż-żagħżugħ Belti Billy Elton McBee, għamel sejħa sabiex il-Beltin jew Vallettani jekk trid, jibdew isemmgħu leħinhom b’risq il-kwalità tal-ħajja tar-residenti tal-Belt Kapitali ta’ Malta u Għawdex.

F’dawn il-kelmtejn ma nixtieqx nidħol fuq il-merti tal-Avviż Legali nnifsu iżda nixtieq nħarbex ftit ħsibijiet dwar ir-reazzjonijiet li kien hemm wara l-pubblikazzjoni tiegħu u wara d-dimostrazzjoni ta’ lbieraħ. Għal kuntrarju ta’ uħud li qalu li kienet serata li ma laħqet l-ebda skop minħabba attendenza fqira, nemmen li d-dimostrazzjoni organizzata minn McBee kienet suċċess. Ta’ lbieraħ kienet inizjattiva minn grupp relattivament ġdid xprunat minn żgħażugħ Belti f’waħda mill-ewwel espożizzjonijiet politiċi tiegħu. Il-bidla qatt ma ssir f’ħakka t’għajn u għaldaqstant min pretenda li lbieraħ isib quddiemu folol ta’ nies, kien sejjer żmerċ. Fl-ispazju llum okkupat b’mistħija minn bollards stil sovjetiku, attendew nies minn kull spettru tas-soċjetà Beltija; fosthom periti, saċerdoti, mużiċisti, nutara, professuri, sidien ta’ boutique hotels, artisti, uffiċjali li jaħdmu mal-Gvern, kapijiet ta’ kumpaniji kummerċjali, maniġers, nisa u rġiel tad-dar, tfal, żgħażagħ, anzjani, laburisti, nazzjonalisti, nies bi ħsieb indipendenti, Maltin u anki uħud li twieldu ‘l barra minn xtutna iżda għażlu li jixħtu l-ankri fl-isbaħ belt. Kien sabiħ ukoll li magħna ingħaqdu kunsilliera kif ukoll deputati parlamentari tal-ewwel distrett elettorali.

Minn aħbarijiet li tfaċċaw matul l-aħħar jiem, sirna nafu li meta mitluba għall-opinjoni personali tagħhom dwar is-sitwazzjoni, id-Deputati Parlamentari tal-Partit Laburista fuq l-ewwel distrett elettorali, iddeċidew li ma jirrispondux għal mistoqsijiet dwar dan l-Avviż Legali. Minflok, il-Partit irrisponda għalihom. Filwaqt li membri tal-oppożizzjoni u anki rappreżentanti tal-PN fil-Kunsill Lokali wettqu dak li kien possibbli sabiex jissapportjaw din il-karba tal-Beltin, ir-rappreżentanti tagħna fuq in-naħa tal-Gvern, għażlu li jisktu.

Ta’ min infakkar li dawk li jirrappreżentawna fil-Kunsill Lokali jew fil-Parlament, huma l-ewwel u qabel kollox, rappreżentanti tal-poplu għall-Gvern u mhux rappreżentanti tal-Gvern għall-poplu. Lanqas ma huma rappreżentanti għall-Partit ta’ kulur jew ieħor. Il-punt kardinali tal-ħidma tagħhom huwa li jkunu ta’ leħen għall-poplu li jirrappreżentaw sabiex isir il-ġid u dan jitgawda b’mod ekwu. Nippretendi wkoll li b’irġulija, ma jċedux il-libertà tagħhom bl-iskuża ta’ lealtà jew ubbidjenza għall-Partit, kif uħud ġew ikkwotati li qalu, u allura jitkellmu favur il-ġid tal-komunità Beltija. Nippretendi li inti li għandek il-fiduċja ta’ Partit kbir warajk sabiex tirrappreżenta lil niesek, għandu jkollok iktar saħħa sabiex titkellem u mhux tkun marbut li tiskot. Kull rappreżentant tal-poplu għandu jgħix il-libertà professjonali u personali tiegħu sabiex jesprimi kull ħsieb matur u indipendenti. Ejja nitbegħdu mill-botta u risposta bejn il-Kunsilliera fuq Facebook u ejja nżommu s-silenzju għal meta s-silenzju jkun f’waqtu. Meta r-resident jibki, ikun il-mument li r-rappreżentant tiegħu iwerżaq, mhux jiskot.

U hawn nasal għall-punt li nistaqsi fejn huma l-Beltin li tassew ibaqbqu għall-Kapitali. Inkunu tassew Beltin mhux meta nitilgħu l-grawnd niċċelebraw xi rebħa, mhux meta niksu sidirna b’tattoos tan-nanniet jew b’xi arma tal-iljun, iżda meta nkunu tassew lesti sabiex insalvaw l-identità tagħna u dak li kien u għadu ta’ valur intrinsiku għalina, bħal per eżemempju, drawwietna u l-ispazji fejn ngħixu.

Fl-aħħar snin tlifna suritna. Ħafna minna ġejna sfurzati mmorru ngħixu lil hinn mill-Belt Valletta u l-famuża “warbbulna ħalli ngħaddu mit-toroq ewlenin” illum qed inkantawha lill-imwejjed u siġġijiet li assedjaw Beltna aktar mill-aktar furbani ħorox. Fl-aħħar snin insterqulna spazji pubbliċi li kienu tal-Beltin, fosthom il-Pjazza tas-Suq. Fl-aħħar snin rajna entitajiet tal-Beltin jittalbu għall-għajnuna u oħrajn mhux Beltin jingħataw spazji mill-aqwa tista’ tgħid b’xejn. Allura nistaqsi, fejn huma “It-tfal tal-Palestina”? Fejn huma dawk li jħabbtu fuq sidirhom u jgħidu li lesti jissieltu għall-Belt u niesha? Wisq nibża li ħafna sfaw ‘mixtrija’ minn xi favur ta’ xi Onorevoli – u lil dawn nitħassarhom. Huwa fatt li hekk kif xi Ministru joffrilek pjaċir, ikun qed jeħodlok lura l-libertà tal-espressjoni sforz lealtà marida u s-“sindromu tal-Manipulazzjoni Politika tal-Kuxjenzi.” (Montebello, 2010)

Iżda ejja ngħidu kollox. Fadal xi ftit Beltin ta’ sinsla u li mhux jaraw biss il-but jew il-karriera iżda l-kwalità tal-ħajja b’mod ġenerali għal min jgħoġbu jgħix jew irabbi familja fil-Kapitali. Lil dawn insibuhom miġbura fi gruppi fuq Facebook fosthom il-Valletta Residents Revival u appuntu r-Residenti Beltin. It-tama tiegħi hija li permezz ta’ dawn l-inizjattivi, ningħaqdu sabiex insemmgħu leħinna quddiem inġustizzji li qed iseħħu. Importanti li nkunu vuċi waħda u mhux separati sabiex ma nħallux lil min jirrapreżentana jkompli jiżbalja. Beltin qumu! Qabel isikktuna darba għal dejjem. Tħallu lil ħadd jixtri l-libertà tagħkom u imħabbitkom lejn il-Belt Valletta! U jekk hemm xi ħadd mhux Belti jaqra dan, infakkru li l-problemi tal-Beltin huma prekursuri għall-problemi fil-belt jew raħal tiegħu ukoll.

Inħeġġeġ lil kull Belti ta’ vera sabiex ikun preżenti għall-attività li qed jorganiżża l-grupp Valletta Residents Revival quddiem il-bini tal-Kunsill Lokali, għada l-Erbgħa għall-ħabta tat-15:30, eżattament qabel tibda l-laqgħa tal-Kunsill Lokali. Kuraġġ Arċipierku, Dijuballi u Mandraġġ!

Riferenza
Il-Fidwa tal-Anarkiżmu, Mark Montebello, 2010.

Dwar Jon u Mario Philip

May 7, 2022 | Tberfil

Għadni kif segwejt il-poddata ta’ Jon Mallia mal-ex kollega Mario Philip Azzopardi (MPA). Diskursata oħra nteressanti li ħarġet veritajiet varji dwar karattru li b’mod ġenerali jiġġenera rabja lil ħafna nies, iktar minn kemm iġġenera Baggio nhar is-17 ta’ Lulju 1994. Nemmen li kif qal Jon, ħafna minn din ir-rabja ġejja mill-famuż intervent li flimkien ma’ oħrajn MPA għamel fis-silta tal-kampanja tal-Partit Laburista għall-Elezzjoni tal-2013 u li eventwalment urietna li kienet farsa.

Ma’ MPA ħdimt madwar sentejn u nofs fil-Fondazzjoni Valletta 2018 u kien fil-mumenti fejn iddiskutejt u rraġunajt miegħu dwar ħidmietna li ammirajt il-passjoni tħeġġeġ fih – kemm meta sħajjiltu l-Vesuvju fl-isplużjoni li jmissu, kif ukoll meta stħajjiltu teddy bear imdaqqas lest biex jitrassas. Forsi għax kif jgħidu l-kollegi tiegħi illum, jien twajjeb, nadatta ruħi ma’ kulħadd, ndum ma’ nirrabja u xi snin ilu insejt l-ego tiegħi x’imkien u qatt ma mort niġbru lura? Minjaf! Filfatt it-taħdita ma’ Mallia kienet tkun iktar interessanti li kieku MPA irrakkonta l-esperjenza tiegħu meta kien inħatar Direttur Artistiku tal-Fondazzjoni Valletta 2018. Jaf kont inġedded xi memorji, insolvi xi misteri u nikkonferma xi fatti.

Issa li smajt lil MPA jiddeskrivi l-iskript tal-produzzjoni “ix-Xiħa”, nista’ ngħid li fformulajt opinjoni dwar il-każ li fih it-Teatru Manuel ikkanċellalu din il-produzzjoni. Bil-premessa li jien ma qrajtx l-iskript, naqbel ma’ MPA li kemm-il darba tinkiteb storja li fiha jkun hemm karattru ta’ blogger li tinqatel, ma jfissirx li dik hija essenzjalment personifikazzjoni ta’ Daphne Caruana Galizia. L-istess jekk nirreferi għal karattru ta’ raġel imsallab ma’ salib – ma jfissirx li qed nitkellem dwar Kristu u jekk nirreferi għal Prim Ministru korrot mhux nalludi għal… fhimtni. Minn naħa l-oħra kull awtur intelliġenti jaf li jekk ser jagħmel dawn it-tip ta’ riferenzi, f’mumenti fejn is-soċjetà għadha ġġor ħasda, feriti u rabja dwar qtil makabru u kodard, ir-riferenzi implikati jiġu kemmxejn ovvji, le? Dan speċjalment ma’ poplu li mhux imdorri jomgħod qabel jibla’. Nemmen ukoll li awtur kontemporanju, intelliġenti u kreattiv jista’ jagħmel dawn ir-riferenzi b’mod kreattiv sabiex jinstiga dubju u allura aktar interess madwar kitbietu.

Poster ta’ “ix-Xiħa”.

Naqbel ukoll ma’ Chris Gatt li saħaq li din il-bidla fil-ħsieb fl-aħħar minuti turi li d-direzzjoni tat-Teatru Manoel ma kinetx kapaċi tirreżisti il-pressjoni pubblika, jekk mhux politika wkoll. Jiena nżid nistaqsi kif ladarba ħadd fost l-atturi ma xamm xi riskju jinten meta l-iskript ġie mgħoddi lilhom, dawn ħarbu mil-produzzjoni hekk kif qamet il-kritika!

MPA sejjaħ “traġedja” il-fatt li l-ebda artist ma’ tqanqal sabiex jissapportja l-kawża tiegħu favur il-produzzjoni “ix-Xiħa”. Naħseb Mario jaf biżżejjed kif fil-kamp artistiku Malti, mhux biss dak teatrali, is-sapport u l-kollaborazzjoni fuq livell politiku-soċjali ma’ jeżistux. It-traġedja hija magħmula minn artisti li jibżgħu jikkritikaw is-soċjetà attwali; uħud sabiex jevitaw li jiġu ttimbrati “negattivi” filwaqt li oħrajn jinteressahom biss li jkunu fil-klikka irrispettata sabiex l’opportunitatjiet mal-Gvern ma jitnaqqsulhomx u jkunu jistgħu jdoqqu t-trombi hekk kif jinawguraw il-proġett li jmiss. Issib ukoll dawk li għalkemm fil-privat jikkritikaw lill-Gvern, jisktu fid-dominju pubbliku sabiex jibqgħu jidhru sbieħ quddiem xi Ministru u entitajiet li jroxxu l-flus. Fl-aħħar mill-aħħar qed ngħixu f’pajjiż b’kultura msejsa fuq il-flus!

Rigward il-klikek elitisti li jirrenjaw fis-soċjetà artistika, ma nistax ma naqbilx ma’ MPA. Fil-kamp tal-arti viżiva din ir-realtà iltqajt magħha taħt il-bandiera tal-lingwi, tal-klikek u tal-appartenenzi kulturali. Meta stajt, pruvajt niġġieled ħafna dan il-klassiżmu; mostru moqżież li sfortunatament għadu madwarna.

Nammira l-mod ġenwin kif MPA spjega kif ippreżenta l-idea tal-iStaġun Teatru Malti lill-Gvern sabiex jingħata grant. Anki jekk ma taqbilx miegħu, tisimgħu jitkellem u tħoss qalbu tħabbat. Niskanta kif il-Gvern temm is-sistema ta’ one-to-one deal fuq grants billi waqqaf awtorità bħall-Kunsill tal-Arti, iżda xorta ippermetta dan it-tip ta’ pitching kemmxejn old school. Ma jkunx ġust li filwaqt li min hu b’saħħtu jħawwel, numru ta’ artisti validi ikollhom jgħaddu mill-martirju tedjanti tal-proċess tal-applikazzjoni għal dan l-istess dritt li jwettqu l-ħolm kreattiv tagħhom. Filwaqt li l-metodu ta’ MPA huwa iktar prattiku, is-sistema adottata llum hija intenzjonata li tkun iktar ġusta fil-prinċipju u għaldaqstant għandha tkun applikata b’diliġenza fuq kulħadd, f’ġieħ is-sewwa.

Nagħlaq billi nsellem lil MPA u nħeġġu sabiex jinfatam minn teatru partikolari wieħed, anzi jipprova jirriġenera oħrajn bħall-Orpheum u r-Rialto, ironikament propjetà tal-Partit Laburista, jekk m’inix sejjer żball. Inħeġġu wkoll jerħi r-rabja u dipressjoni (kif indika hu fl-aħħar kummenti ta’ din il-poddata) sabiex iqarreb aktar lejn il-poplu matur billi jistqarr b’saħħa li l-valuri soċjalisti li seffaq wiċċu għalihom fl-2013 illum m’għadekx issibhom fil-Partit Laburista, daqs kemm baqa’ ma nstabx dak il-ballun ta’ Baggio.

Il-futur huwa sabiħ, Ġaħan!

March 26, 2022 | Tberfil

Il-jum tat-tribù Maltin wasal. Il-jum meta il-folla fuq din il-“ġungla tal-konkos” demokratika jkollha l-unika opportunità li ssemma leħinha, wasal. It-traġitt lejn dan il-jum kien kemmxejn paċifiku din id-darba. Ikolli ngħid kien vjaġġ monotonu. Forsi għax il-modgħija u anki d-destinazzjoni kienu magħrufa minn kmieni – fatt magħruf, għalkemm ironiku.

Hemm min tenna li l-għażla ta’ llum hija bejn il-passat u l-futur. Le mhix. L-għażla li ser inwettqu llum hija għażla ta’ valuri li kull wieħed u waħda minnha ser twettaq fi sfida mal-kuxjenza. Fl-aħħar snin ġiet ipperpetwata l-kultura fejn kollox huwa suġġettiv u l-kritika hija meqjusa bħala ċajt u allura injorata sa ma tintesa. Laqat il-likk sieħbi Jon Mallia meta fil-poddata tiegħu ma’ Fredu Sant spjega kif anki quddiem kummenti serji li għadda huwa stess, il-Pulizija ma kellha l-ebda reazzjoni. Indikazzjoni ċara ta’ kif il-Gvern jinjora l-verità sabiex jevita kull forma ta’ ġuri. Il-biża tal-Prim Ministru li jattendi intervisti varji, fosthom ma’ Mallia u Times of Malta, hija xhieda oħra ta’ dan l-atteġġjament beżgħan mill-verità.

Filwaqt li ħafna waqgħu għal din il-perverżjoni tal-intelliġenza, il-kuxjenza tibqa’ tissielet, għalkemm fgata minn aljenazzjonijiet varji. Hemm ġew fil-kaxxa, bħal f’qabrek, tkun waħdek, forsi quddiem Alla, u kull darba li b’vot titnejjek bil-kuxjenza tiegħek, issammar musmar ieħor, li ma jinqala’ qatt, f’sidrek stess. U meta tħabbat fuq sidrek “ħtija tiegħi” waqt xi quddiesa, id-demm tħossu jċarċar u jċappas.

Fl-aħħar snin għexna żmien fejn l-illegali huwa permess, l-abbuż mill-awtorità sar norma u l-flus saru riga li biha tkejjel il-ġid. Bil-lingwa tal-flus twettqet strateġija li nisġet lil Ġaħan f’għoqda ta’ lealtà li ddardar lejn il-Gvern. Għax bil-flus tgħannaq u tbus. Bil-flus issalva lil Barabba qabel l-Għid. Bil-flus toffri xogħol tajjeb lil min ma jistħoqqlux u dan isir suldat tiegħek għal dejjem, u theddida għal min jażżarda jikkummenta dwarek.

L-aħħar ħames snin kienu snin li fihom ġiet ikkultivata u mxerrda biża li wasslet lill-poplu sabiex jiskot quddiem il-ħażen jew saħansitra jinterpreta l-istess ħażen bħala verità. Din il-biża twasslet ukoll f’forma ta’ obbligazzjoni, sabiex ħafna nies jivvutaw lill-Gvern “għax dan jgħaddilna ħafna xogħol”. Fost l-akbar vittma insibu l-artisti Maltin, siekta quddiem tant inġustizzji li ma jmurx jitilfu xi fondi tal-Gvern jew jitilfu r-rispett ta’ xi gallerista popolari! X’mistħija! Din l-omertà twassal lil Ġaħan jemmen li kollox huwa sew u li l-mewġ jinsab biss fil-baħar.

“Kabbarna l-ekonomija”, “Irridu nkabbru l-ekonomija” – inkabbru, inkabbru, inkabbru fuq gżira li ma tikbirx. Inkabbru u nifgaw. Inkabbru u neqirdu. Inkabbru u mmutu. Inkabbru, niġu abbużati u ndaħħku lill-Ewropej bina – kif ġara ma’ Maurizio Crozza fi Frar li għadda. Gvern li jrid jibqa’ jkabbar l-ekonomija u mhux itejjeb dik preżenti huwa gvern b’riċetta għall-mewt ta’ pajjiżna.

“Il-futur huwa sabiħ” jgħid il-billboard konklussiv. Dan forsi b’riferenza għax-xirjiet, televiżjonijiet, apparat u rigali varji li tqassmu b’xejn ma’ ċertu nies fl-aħħar ġranet, sabiex jinxtara s-sapport fl-aħħar ħiniijiet. Sabiex Kristu jinbiegħ. Fl-2013 fdajna, jien l-ewwel wieħed, lil min iddieħak bina. Fl-2018 ma fdajt lil ħadd. L-aqwa żmien kien farsa u minflok, fl-aħħar ħames snin waqqajna lil Malta f’medjokrità aktar profonda minn qatt qabel. Issa għażliet m’għandix.

Teħilx hawn taqra! Sarlek il-ħin! Qum u mur ivvota. U kif toħroġ iġbed il-bieb warajk. Isa!

Ir-raġel fuq is-sur u lil hinn minnu

November 21, 2021 | Tberfil

Is-sagħtejn neqsin għoxrin ta’ filgħodu u l-poddata ta’ Jon Mallia tinsab għaddejja taħt dan id-dawl abjad; bħalissa fid-disgħa u għoxrin minuta tagħha. Kemm hu kalm dan Matthew Caruana Galizia. Nibqa’ niskanta. Imma ejja nħallu dak il-misteru fil-ġenb.

Fl-aħħar snin il-kapaċità li ndawwar ħsibijieti fi kliem miktub, jew ejja ngħidu ittajpjat, naqsitli sew. Ir-raġuni għadni ma skoprejtiex għalkemm għandi suspett li kollox huwa frott kumment aħdar li kienet qaltli waħda mit-tfajliet li fil-passat stqarrew li ħabbewni. Biss illejla kif smajt lil Matthew jgħid “we need a cultural change”, reġa’ iċċaqlaq il-vulkan ta’ fija u ġejt sa ħdejn il-kijbord, biex nikteb u nipprova ngħaqqad kitba qasira li baqgħet fil-limbu.

Ħasra li Matthew Caruana Galizia ma jitħadditx bil-lingwa Maltija. S’issa YouTube qed jimmarka 11,126 viżwaliżżazzjoni tat-taħdita tiegħu ma’ super Jon. Probabbli dawn huma l-konvertiti Maltin li kapaċi jifhmu dak li qed jipprova jgħid. Ninsab ċert li l-Ġaħan, ossija dawk il-fidili li rrefera għalihom Zammit Lewis, lanqas tgħaddilu minn rasu jisma’ dwar il-verità ta’ dan ir-raġel. Dnub.

F’silta minn tiegħu, Jovanotti jgħid “Dicono che è vero che ogni sognatore diventerà cinico invecchiando”. Sa ftit snin ilu kont nistmerru b’qalbi u ruħi kollha dak il-vers. Illum nifhmu u nasal nassoċja ruħi miegħu. Illum iċ-ċiniżmu nsibu mediċina sabiex meta naħseb dwar is-soċjetà li fiha ruħi sabet postha f’dan il-ġisem, nikkalma u ngħix ġurnata oħra mingħajr ma neħodha wisq bi kbira.

Ilbieraħt lura inqala’ kjass dwar erbgħa idjoti li nqabdu fuq vidjo iħajjru persuna f’diffikultà psikoloġika sabiex itiha għal isfel minn fuq is-sur f’Hastings. Xi uħud ħarġu bi ħġarhom jiċċaraw li dawn huma biss ftit u li ma nistgħux ngħidu li dan huwa l-istat tal-Malti fl-2021. Fl-istess waqt fuq Facebook, Malti kwalunkwe daħal jgħajjar ġuvni li tilef ħajtu traġikament f’inċident tat-traffiku u bħala reazzjoni aktar Maltin bagħtuh jieħdu f’għoxx familtu u f’għoxx l-aħħar mejjet tiegħu. Fl-istess waqt, Caruana Galizia qed jitkellem fuq “stupidity and bribery” li tirrenja fil-klassi politika ta’ dan il-pajjiż u fl-istess waqt qed niftakar fuq kemm nies iċċelebraw il-fatt li ladarba Maltija għajjrithom, kien ħaqqha li “tinġabar biċċiet” minn għalqa fil-Bidnija. Hemm bżonn infihem il-matematika f’dan kollu?

Malta, niesha u l-kultura tagħhom huma morda. Dan il-pajjiż tnawwar fil-qalba tiegħu. Dan il-pajjiż biegħ ruħu għall-flus għax iqis il-flus bħala l-uniku valuta valida. Dik hi l-kultura tagħna. Jekk qatt ma rrealiżżajt, il-Ministeru tal-Kultura filfatt, ma jindirizza qatt il-kultura! Il-kultura mhix il-programm artistiku li organizza l-Ministru flimkien mal-Kunsill tal-Arti. Il-kultura mhix l-avvenimenti tal-Valletta 2018 jew il-VCA. Mhix is-siti restawrati mimlija monstri sagri ta’ Heritage Malta. Il-kultura mhix kunċert ta’ vjolini fit-Teatru Manoel jew xi sessjoni tat-teatru ta’ Teatru Malta. Dawn li semmejt huma biss ftit minn eluf ta’ aneddoti jew, għodda storiċi u artistiċi, li jistgħu jiffaċilitaw sabiex il-Malti jipprattika kultura animata, infurmata u kreattiva.

Il-kultura, fl-aħħar mill-aħħar hija l-kwalitajiet u drawwiet tal-poplu llum… sottomess, jekk mhux kompliċi, għall-organizzazzjoni kriminali li tmexxih. Kultura b’faqar ta’ ġudizzju kuxjenzjuż. Kultura li tiċċelebra d-donazzjonijiet sfurzati fl-Istrina. Kultura tal-politikament korrett maħduma apposta sabiex ma tħalliniex inlissnu l-verità sħiħa. Kultura ta’ artisti li lanqas għandhom ħila jagħmlu kumment kritiku kontemporanju b’xogħolom iżda jintilfu jorgażmaw bis-superlattivi għal kull idea fqira li tiġi maqsuma fuq il-mezzi soċjali. Basta jilgħaqu. Basta jdawwru tazza nero d’avola u lira. Kultura ta’ sistema edukattiva li tipproduċi ġurnalisti bla kapaċità li jinvestigaw lil hinn mill-ħmerijiet fuq Facebook u Tik Tok. Kultura ta’ nies influwenti li jibqgħu jgħidu li kollox “business as usual” li ma jmurx tikrolla l-ekonomija. Kultura tad-dnub u mhux tal-imħabba. Dik kultura: “bribery, corruption” u magħhom inżid “alienation”.

It-tama tiegħi f’dan il-pajjiż spiċċat biċċiet f’għalqa – forsi kontemporanjament mal-mewt tal-ġurnalista. Jista’ isalvana biss żmien ta’ uġiegħ psikoloġiku u fiżiku kollettiv li jħassar dak li aħna u jwellidna ġodda. “Kunflitt aħrax, gwerra qalila”. Dejjem noħlom f’dawk u fl-“ilsna twal tan-nar jibilgħu Strada Rjali”. Jista’ jsalvana baħar dmugħ li forsi jaħsel d-demm mis-semm. Forsi jinxfilna lsienna quddiem bniedem fuq xifer is-sur. Forsi nsalvaw ruħna, jekk fhimna r-regoli ta’ din il-logħoba!